Ι. Κώστογλου-Αθανασίου (1), Π. Αθανασίου (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τα αυτοφλεγμονώδη νοσήματα είναι κατηγορία νοσημάτων στα οποία παρατηρείται ενεργοποίηση της ενδογενούς ανοσίας. Τα νοσήματα αυτά χαρακτηρίζονται από επεισόδια οξείας φλεγμονής και είναι σπάνια νοσήματα όπως τα σχετιζόμενα με την κρυοπυρίνη περιοδικά σύνδρομα (cryopyrin associated periodic syndromes, CAPS) και λιγότερο σπάνια όπως ο οικογενής Μεσογειακός πυρετός. Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) είναι αυτοφλεγμονώδης νόσος. Η ενεργοποίηση της οδού της ιντερλευκίνης-1 στον ΣΔ2 οδηγεί στη φλεγμονή των νησιδίων του παγκρέατος και τη συνακόλουθη καταστροφή τους. Η αναστολή της οδού της ιντερλευκίνης-1 στον ΣΔ2 μπορεί μακροπρόθεσμα να προλάβει την καταστροφή τους, την επακόλουθη ανεπάρκεια της ινσουλίνης και τη θεραπευτική ανάγκη χορήγησης ινσουλίνης στη νόσο και βραχυπρόθεσμα να βελτιώσει τη μεταβολική ρύθμιση. Η θεραπευτική χορήγηση παραγόντων που αναστέλλουν την οδό της ιντερλευκίνης-1 έχει αποδειχθεί ότι έχει ενεργό θεραπευτική επίδραση στον ΣΔ2 και βελτιώνει τη μεταβολική ρύθμιση στους ασθενείς. Φαίνεται ότι φάρμακα όπως το anakinra και το canakinumab, που αναστέλλουν την οδό της ιντερλευκίνης-1, θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να βρουν θεραπευτική θέση στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):243—246
Κέντρο Προέλευσης: (1) Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπε­νάκειο» ΕΕΣ, Αθήνα, (2)Ρευματολογική Κλινική, ΓΝ Θεσσαλονίκης «Άγιος Παύλος», Θεσσαλονίκη
Λέξεις Κλειδιά: Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αυτοφλεγμονώδη νοσήματα, ιντερλευκίνη-1, anakinra, canakinumab
Αλληλογραφία: Ι. Κώστογλου-Αθανασίου, Κορινθίας 7, 115 26 Αθήνα • e-mail: ikostoglouathanassiou@yahoo.gr

Κ.Η. Κοσμάς (1), Κ. Φιλίππου (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Κατά την τελευταία 25ετία πολλές κλινικές μελέτες έχουν δείξει ισχυρή, αντιστρόφως ανάλογη σχέση, μεταξύ των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης και της πιθανότητας ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου. Όμως, μερικά νεότερα κλινικά και επιστημονικά δεδομένα έρχονται να αμφισβητήσουν την καθολική ισχύ του κανόνα ότι όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης στο αίμα, τόσο μικρότερος είναι ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Τα δεδομένα αυτά προβάλλουν τη σημασία της λειτουργικότητας της HDL ως παράγοντος καθοριστικού του βαθμού της υπό της HDL προσφερομένης καρδιαγγειακής προστασίας. Η λειτουργικότητα της HDL καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το γενετικό υπόβαθρο εκάστου ατόμου αλλά εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως η διατροφή, το κάπνισμα ή και η λήψη ορισμένων φαρμάκων. Λίαν προσφάτως, έχει αποδειχθεί ότι η ικανότητα του ορού του αίματος να προάγει την αποκομιδή της χοληστερόλης από τα μακροφάγα κύτταρα, αποτελεί άριστο μέτρο της λειτουργικότητας της HDL και σχετίζεται ευθέως με τον βαθμό προστασίας έναντι της ανάπτυξης αποφρακτικής στεφανιαίας νόσου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):247—252
Κέντρο Προέλευσης: (1) Τμήμα Καρδιολογίας, Ιατρικό Κέντρο Mount Sinai, Ιατρική Σχολή, Mount Sinai, Nέα Υόρκη, ΗΠΑ, (2) Ιδιωτικό Ιατρείο, Ν. Ηράκλειο Αττικής, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: HDL, λειτουργικότητα, LDL, χοληστερόλη, τορσετραπίμπη, Apo A-I Milano, καρδιαγγειακά επεισόδια
Αλληλογραφία: C.E. Kosmas, 168-24 Powells Cove Blvd., Beechhurst, NY 113 57, USA • e-mail: ckosmas@nyc.rr.com

Ε.Ε. Δελλαπόρτα, Κ.Ε. Γκούμας

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα (ΗΟ), σύμφωνα με το τελευταίο consensus του 2011, ορίζεται ως μία χρονία αντιγονοεξαρτώμενη νόσος, που χαρακτηρίζεται από κλινικά συμπτώματα δυσλειτουργίας του οισοφάγου και διήθηση αυτού από ηωσινόφιλα. Απαντάται συνήθως σε Καυκάσιους άρρενες ηλικίας 20 έως 40 ετών και η σχέση της με τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ) είναι πολύπλοκη, αφού υπάρχει αλληλοεπικάλυψη τόσο κλινικά όσο και ιστολογικά. Η παθογένεια της νόσου είναι υπό μελέτη. Πρόσφατα έχει υποτεθεί ότι αποτελεί μια ανοσολογική απάντηση τύπου 2 των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων (Τh-2), μετά από την έκθεση του οισοφαγικού βλεννογόνου σε εισπνεόμενα ή με την τροφή σχετιζόμενα αλλεργιογόνα, σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα. Κλινικά η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί ως δυσφαγία σε στερεά, ενσφήνωση βλωμού, οπισθοστερνικός καύσος, άσθμα, βράγχος φωνής, κινητικές διαταραχές οισοφάγου ή μη ανταποκρινόμενη σε PPI’s ΓΟΠΝ. Η διάγνωση γίνεται ενδοσκοπικά με λήψη βιοψιών (απαιτούνται τουλάχιστον 15 ηωσινόφιλα/κοπ), εφόσον η νόσος περιορίζεται στον οισοφάγο και αποκλεισθούν άλλα νοσήματα με οισοφαγική ηωσινοφιλία. Οι ασθενείς με ΗΟ συνήθως έχουν συνυπάρχουσα αλλεργική προδιάθεση, κυρίως σε τροφές, σε μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Οι θεραπευτικές επιλογές της νόσου είναι: χρονίως δίαιτα, με αποκλεισμό αλλεργιογόνων τροφών από τη διατροφή, χρήση τοπικών κορτικοστεροειδών και ενδοσκοπική διαστολή του οισοφάγου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):253—261
Κέντρο Προέλευσης: Γαστρεντερολογική Κλινική, ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπε­νάκειο», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα, γασ­τρο­οισοφαγική παλινδρόμηση, αλλεργία
Αλληλογραφία: Ε.Ε. Δελλαπόρτα, Ομήρου 24, 151 27 Με­λίσσια, Aθήνα • e-mail: nicmardel@yahoo.co.uk

Δ. Κατρίνης, Κ. Κοτροκόης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τα παράσιτα θεωρούνται αναδυόμενα παθογόνα που προκαλούν ανθρώπινες λοιμώξεις. Οι τροφιμογενείς παρασιτικές νόσοι γενικά αναγνωρίζονται δύσκολα και υποεκτιμώνται, εξαιτίας των ανεπαρκών μεθόδων διάγνωσης, καταγραφής και αναφοράς. Ωστόσο, πολλές περιπτώσεις λοιμώξεων σε ανθρώπους έχουν εμφανιστεί το τελευταίο χρονικό διάστημα, ακόμα και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες. Η παγκοσμιοποίηση της παραγωγής τροφής, η αύξηση στα διεθνή ταξίδια, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, η άνοδος του ποσοστού των ευπαθών ομάδων πληθυσμού αλλά και τα βελτιωμένα διαγνωστικά εργαλεία είναι μερικοί από τους παράγοντες που σχετίζονται με την αυξημένη επίπτωση και διάγνωση των τροφιμογενών παρασιτώσεων. Τα παράσιτα ποικίλλουν σε μέγεθος, από μονοκύτταροι οργανισμοί (πρωτόζωα) ως και σκώληκες ορατοί κάποιες φορές με το ανθρώπινο μάτι (έλμινθες). Οι ασθένειες δε που προκαλούν μπορεί να είναι από ήπιες ως και σοβαρές, απειλητικές για τη ζωή. Στην παρούσα ανασκόπηση θα δώσουμε στοιχεία για τα συχνότερα τροφιμογενή παράσιτα, την επιδημιολογία τους, την κλινική εικόνα και θεραπεία των νόσων που προκαλούν, με έμφαση στα μέτρα πρόληψης και ελέγχου. Θα παρέχουμε επίσης και κάποια από τα διαθέσιμα ελληνικά επιδημιολογικά δεδομένα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):262—274
Κέντρο Προέλευσης: Τομέας Διατροφής και Χρόνιων Νοσημάτων, ΕΣΔΥ, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Παρασιτικές νόσοι, τροφιμογενής, πρωτόζωα, έλμινθες, διατροφική αλυσίδα, μέτρα πρόληψης
Αλληλογραφία: Δ. Κατρίνης, Μ. Μερκούρη 66, 152 38 Χαλάνδρι • e-mail: dimitriskatrinis@yahoo.com

Ελ. Αναστασάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η προεκλαμψία αποτελεί πολυσυστηματική νόσο που απασχολεί την ιατρική κοινότητα για δεκαετίες τώρα. Η εκτεταμένη έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί δεν έχει διαφοροποιήσει τη συχνότητα της νόσου, αλλά ούτε έχει βελτιώσει σημαντικά τον τρόπο πρόληψής της. Κύριο ανασταλτικό παράγοντα αποτελεί η παθογένεια της νόσου, που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Παρόλ’ αυτά, έχουν γίνει σημαντικές ερευνητικές προσπάθειες από μεγάλα ερευνητικά κέντρα για την πρώιμη διάγνωση της νόσου. Η Doppler υπερηχογραφία αποτελεί καλό προγνωστικό δείκτη, καθώς προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την έμβρυο-πλακουντιακή μονάδα. Μεγάλες προοπτικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι αυξημένες αντιστάσεις κατά την Doppler εξέταση των μητριαίων αρτηριών μπορούν να προβλέψουν πρώιμα την πιθανότητα εμφάνισης προεκλαμψίας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):275—280
Κέντρο Προέλευσης: Γυναικολογική Κλινική, Ναυτικό Νοσοκομείο, Αθη­νών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Προεκλαμψία, υπέρταση, Doppler μητριαίων αρτηριών, πρόβλεψη
Αλληλογραφία: Ελ. Αναστασάκης, Κουντουριώτου 14, 152 35 Άνω Βριλήσσια, Αθήνα • e-mail: loufty28@yahoo.gr

Ε.Π. Χριστοφορίδου (1), S.N. Kales (2), K. Χατζησταύρου (1), M. Στολτίδη (1), A. Λινού (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η περιοχή των Οινοφύτων ήταν αρχικά αγροτική. Μετά από την έκδοση σειρά διυπουργικών-προεδρικών αποφάσεων που διευκόλυναν την εγκατάσταση βιομηχανιών και επέτρεπαν τη διάθεση των λυμάτων στον Ασωπό ποταμό, μετατράπηκε σε έντονα βιομηχανική με πρόβλημα ρύπανσης κυρίως από βαρέα μέταλλα. Η παρούσα εργασία στόχο έχει τη σκιαγράφηση του ζητήματος της ρύπανσης των πηγών πόσιμου νερού των Οινοφύτων από βαρέα μέταλλα βιομηχανικής προέλευσης και τη σύντομη καταγραφή υφιστάμενων σχετικών μετρήσεων της εγχώριας βιβλιογραφίας αλλά και μέσω αρμόδιων υπηρεσιών. Σύμφωνα με στοιχεία του δήμου το 1996 μετρήθηκε συγκέντρωση Cr+6 ίση με 54 μg/L σε παροχή πόσιμου νερού. Το 2003 σημειώθηκαν 4 μετρήσεις Cr από 50,3 έως 54,9 μg/L. Υπερβάσεις του ανώτατου ορίου για το As σημειώθηκαν κατά τα έτη 2004, 2008 και τον Pb το 2003. Σύμφωνα με μελέτη του ΙΓΜΕ σε 35 δείγματα ανιχνεύθηκε συγκεντρώσεις Cr+6 ανώτερες των 10 μg/L και ανώτερη τιμή τα 156 μg/L. Επιπλέον, αυξημένες τιμές Ni, As και Pb παρατηρήθηκαν σε θέσεις εκατέρωθεν της κοίτης του Ασωπού και σε περιοχές των Οινοφύτων, Σχηματαρίου και Αυλώνας. Τέλος, μελέτη του Γεωλογικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε υπερβάσεις των ανώτατων ορίων στο Cr και As. Συμπερασματικά, οι αυξημένες συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων είναι πιθανό αποτέλεσμα της βιομηχανικής ρύπανσης της περιοχής με επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):281—287
Κέντρο Προέλευσης: (1) Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, Aθήνα, (2) Τμήμα Περιβαλ­λοντικής Υγείας, Harvard School of Public Health, USA
Λέξεις Κλειδιά: Βαρέα μέταλλα, χρώμιο, αρσενικό, μόλυβδος, πόσιμο νερό, Οινόφυτα
Αλληλογραφία: Ε.Π. Χριστοφορίδου, Μικράς Ασίας 75, 115 27 Αθήνα • e-mail: echristof@med.uoa.gr

Κ. Στεφανίδης, Δ. Τσιόλιας, Χ. Κολοφούση, Ι. Καλογερόπουλος, Αικ. Ταβερναράκη, Σ. Μπενάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η οξεία διάμεση πνευμονία αποτελεί μία ταχέως εξελισσόμενη νόσο αγνώστου αιτιολογίας. Χαρακτηρίζεται από ιστολογικά ευρήματα διάχυτης κυψελιδικής βλάβης και συνήθως παρουσιάζεται σε προηγουμένως υγιή άτομα. Η περιγραφή των ακτινολογικών ευρημάτων τόσο της ακτινογραφίας θώρακος όσο και της αξονικής τομογραφίας σύμφωνα με τη βιβλιογραφία είναι περιορισμένη λόγω του μικρού αριθμού περιστατικών. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι η περιγραφή των ακτινολογικών ευρημάτων ενός περιστατικού οξείας διάμεσης πνευμονίας, η συσχέτιση της ακτινολογικής εικόνας με τα ιστολογικά στάδια της νόσου καθώς και η σύντομη βιβλιογραφική ανασκόπηση.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):288—293
Κέντρο Προέλευσης: Τμήμα Αξονικού και Μαγνητικού Τομογράφου, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Οξεία διάμεση πνευμονία, ακτινογραφία θώρακος, αξονική τομογραφία θώρακος
Αλληλογραφία: Κ. Στεφανίδης, Σειρήνων 87, 175 61 Παλ. Φάληρο, Αθήνα • e-mail: kostef77@gmail.com

Ι. Κώστογλου-Αθανασίου, Δ. Στεφανόπουλος, Κ. Τζιώρας, Α. Καρφή

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το σύνδρομο HDR (Hypoparathyroi­dism, Deafness, Renal dysplasia syndrome) ή σύνδρομο Barakat αποτελεί σπάνια κλινικοεργαστηριακή οντότητα που περιλαμβάνει την παρουσία υποπαραθυρεοειδισμού, νευροαισθητηρίου βαρηκοΐας και νεφρικής δυσπλασίας. Οφείλεται σε μεταλλάξεις του GATA3 γονιδίου που εδράζεται στο ΧΡ.10p15 και κληρονομείται με τον αυτοσωματικό επικρατούντα τύπο. Παρουσιάζεται ασθενής με κλινική συμπτωματολογία, εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα του συνδρόμου HDR ή Barakat. Άνδρας, 51 ετών, Καυκάσιας φυλής, με ιστορικό χρονίας υπασβεστιαιμίας υπό αγωγή, βαρηκοΐας άμφω και απλασίας αριστερού νεφρού, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο με υπερτονία κορμού και άκρων και πλήρη έκπτωση επιπέδου συνείδησης. Από τον έλεγχο τεκμηριώθηκε η συνύπαρξη (α) βαριάς υπασβεστιαιμίας και υπερφωσφαταιμίας σε έδαφος σοβαρού υποπαραθυρεοειδισμού, (β) νεφρικής απλασίας με συνοδό χρονία νεφρική ανεπάρκεια και (γ) αμφοτεροπλεύρου νευροαισθητηρίου βαρηκοΐας. Συνυπήρχε ανεπάρκεια της βιταμίνης D και ήπια υπομαγνησιαιμία. Συμπερασματικά, πρόκειται για σπανιότατο σύνδρομο, άλλη περίπτωση του οποίου δεν υπάρχει περιγεγραμμένη στην ελληνική βιβλιογραφία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(5–6):294—299
Κέντρο Προέλευσης: Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΓΝA «Κοργιαλένειο-Μπε­νάκειο» ΕΕΣ, Aθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Σύνδρομο Barakat, σύνδρομο HDR, υποπαραθυρεοειδισμός, νευροαισθητήριος βαρη­κοΐα, νεφρική δυσπλασία
Αλληλογραφία: Ι. Κώστογλου-Αθανασίου, Κορινθίας 7, 115 26 Αθήνα • e-mail: ikostoglouathanassiou@yahoo.gr

Δ. Δημητρουλόπουλος, Π. Κατερίνης, Δ. Ξυνόπουλος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος (ΗΚΚ) είναι ο 6ος πιο συχνός παγκοσμίως. Αποτελεί την 3η πιο συχνή κοινή αιτία θανάτου σχετιζόμενου με καρκίνο και αντιστοιχεί στο 85% με 90% των πρωτοπαθών καρκίνων του ήπατος. Οι περισσότεροι ασθενείς με ΗΚΚ νοσούν επίσης από συνυπάρχουσα κίρρωση, η οποία αποτελεί και τον βασικότερο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αυτής της κακοήθειας. Έως και το εγγύς παρελθόν, η διάγνωση του ΗΚΚ σχεδόν πάντοτε γινόταν αφού η νόσος ήταν σε προχωρημένο στάδιο και όταν οι ασθενείς ήταν ασυμπτωματικοί και παρουσιάζονταν με διά­φορους βαθμούς έκπτωσης της ηπατικής λειτουργίας. Σε αυτό το σημείο, καμιά θεραπεία δεν είχε αποτέλεσμα ή δεν επέφερε σημαντική αύξηση της επιβίωσης. Στις μέρες μας, το Sorafenib είναι το μόνο εγκεκριμένο συστηματικά χορηγούμενο φάρμακο για τη θεραπεία του προχωρημένου ΗΚΚ και θεωρείται το νέο πρότυπο αναφοράς για τη φροντίδα των ασθενών που διατηρούν επαρκή ηπατική λειτουργία. Πολλοί άλλοι μοριακοί στοχευμένοι παράγοντες βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια κλινικής και προκλινικής ανάπτυξης, είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμούς. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια αυτών των παραγόντων τελούν υπό διερεύνηση.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):163—179
Κέντρο Προέλευσης: Γαστρεντερολογική Κλινική, ΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Ηπατοκυτταρικός καρκίνος, θεραπεία, sorafenib
Αλληλογραφία: Δ. Δημητρουλόπουλος, Παρνασσού 35, 152 34 Χαλάνδρι, Αθήνα • e-mail: dimdim@otenet.gr

Κ. Αθανασάκης (1) Κ. Σουλιώτης (1,2), Γ. Κυριόπουλος (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το κάπνισμα έχει αναδειχθεί ως ένας σημαντικότατος παράγοντας θνησιμότητας καθώς η επίπτωσή του παγκοσμίως έχει υπολογισθεί σε περίπου 3 εκατομμύρια θανάτους κατ’ έτος. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι θάνατοι ετησίως που αποδίδονται σε νοσήματα που σχετίζονται αιτιολογικά με το κάπνισμα ανέρχονται σε 500.000 ενώ, στην Ελλάδα σε 20.000. Η επιβάρυνση που προκαλεί στα οικονομικά των συστημάτων υγείας και ασφάλισης υγείας το υψηλό φορτίο νοσηρότητας, καθώς και η σοβαρότητα και πολυπλοκότητα των καταστάσεων υγείας με τις οποίες σχετίζεται αιτιολογικά το κάπνισμα, έχουν απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό τη σχετική επιστημονική συζήτηση τα τελευταία χρόνια. Ερευνητικά ευρήματα καταδεικνύουν ότι η δαπάνη από το κάπνισμα υπερβαίνει το 1% του ΑΕΠ σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ, συνολικά, σε απόλυτες τιμές, η σχετική επιβάρυνση έχει υπολογισθεί ότι ξεπερνά τα 130 δισ. € (τιμές 2000). Στην Ελλάδα οι σχετικές ερευνητικές προσπάθειες είναι περιορισμένες, ωστόσο, αδρές εκτιμήσεις προσεγγίζουν της δαπάνες υγείας ως συνέπεια του καπνίσματος στα 3,3 εκατ. € ετησίως, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 15% περίπου των δαπανών υγείας. Η σημαντική επίπτωση του καπνίσματος στις δαπάνες υγείας στη χώρα μας, υπογραμμίζει την ανάγκη τόσο για τη λήψη μέτρων περιορισμού του, όσο και για την εντατικοποίηση των ερευνητικών προσπαθειών στο πεδίο της οικονομικής αξιολόγησης.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2010, 98(2):109—115
Κέντρο Προέλευσης: (1) Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δη­μόσιας Υγείας, (2) Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Λέξεις Κλειδιά: Κάπνισμα, δαπάνες υγείας, κόστος της νόσου, άμεσο κόστος, έμμεσο κόστος, αόρατο κόστος
Αλληλογραφία: Κ. Σουλιώτης, Αμαρ. Αρτέμιδος 36–38, 151 24 Μαρούσι, Αθήνα • e-mail: soulioti@hol.gr

Κ. Βαλεοντής

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι πέντε βασικότερες έννοιες της Ορολογίας είναι: το «αντικείμενο», τα «χαρακτηριστικά», η «έννοια», η «κατασήμανση» και ο «ορισμός». Αντικείμενο είναι κάθε τι – ατομικό και μεμονωμένο – αντιληπτό μέσω των αισθήσεων ή συλληπτό μέσω του ανθρώπινου νου. Οι ιδιότητες των αντικειμένων «αφαιρούνται» στον ανθρώπινο νου ως χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά συνδυάζονται με μοναδικό τρόπο και σχηματίζουν μονάδες γνώσης: έννοιες. Οι έννοιες είναι οι νοητικοί αντιπρόσωποι των αντικειμένων. Ως νοητικά κατασκευάσματα για να εξωτερικευθούν χρειάζεται να παρασταθούν με στοιχεία που μπορούν να αποδοθούν με αισθητά μέσα. Δύο τέτοιες παραστάσεις των εννοιών είναι ο ορισμός και η κατασήμανση· ο πρώτος καταδηλώνει την έννοια (την παριστάνει περιγραφικά), ενώ η δεύτερη την υποδηλώνει (την παριστάνει συμβατικά). Το αντικείμενο, τα χαρακτηριστικά, η έννοια, ο ορισμός και η κατασήμανση είναι οι «πρωταγωνιστές της γνώσης». Η συμμετοχή τους αναλύεται σε μια σειρά «δρόμων της γνώσης» τόσο σε ενδογλωσσικό επίπεδο όσο και σε διαγλωσσικό.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):194—205
Κέντρο Προέλευσης: Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ), Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Γνώση, γλώσσα, oρολογία, αντικείμενο, χαρακτηριστικά, έννοια, ορισμός, κατασήμανση, όρος, όνομα, σύμβολο
Αλληλογραφία: Κ. Βαλεοντής, Καραμανλάκη 18, 112 53 Αθήνα • e-mail: valeonti@otenet.gr

Κ. Βαλεοντής

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι πέντε βασικότερες έννοιες της Ορολογίας είναι: το «αντικείμενο», τα «χαρακτηριστικά», η «έννοια», η «κατασήμανση» και ο «ορισμός». Αντικείμενο είναι κάθε τι – ατομικό και μεμονωμένο – αντιληπτό μέσω των αισθήσεων ή συλληπτό μέσω του ανθρώπινου νου. Οι ιδιότητες των αντικειμένων «αφαιρούνται» στον ανθρώπινο νου ως χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά συνδυάζονται με μοναδικό τρόπο και σχηματίζουν μονάδες γνώσης: έννοιες. Οι έννοιες είναι οι νοητικοί αντιπρόσωποι των αντικειμένων. Ως νοητικά κατασκευάσματα για να εξωτερικευθούν χρειάζεται να παρασταθούν με στοιχεία που μπορούν να αποδοθούν με αισθητά μέσα. Δύο τέτοιες παραστάσεις των εννοιών είναι ο ορισμός και η κατασήμανση· ο πρώτος καταδηλώνει την έννοια (την παριστάνει περιγραφικά), ενώ η δεύτερη την υποδηλώνει (την παριστάνει συμβατικά). Το αντικείμενο, τα χαρακτηριστικά, η έννοια, ο ορισμός και η κατασήμανση είναι οι «πρωταγωνιστές της γνώσης». Η συμμετοχή τους αναλύεται σε μια σειρά «δρόμων της γνώσης» τόσο σε ενδογλωσσικό επίπεδο όσο και σε διαγλωσσικό.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):194—205
Κέντρο Προέλευσης: Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ), Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Γνώση, γλώσσα, oρολογία, αντικείμενο, χαρακτηριστικά, έννοια, ορισμός, κατασήμανση, όρος, όνομα, σύμβολο
Αλληλογραφία: Κ. Βαλεοντής, Καραμανλάκη 18, 112 53 Αθήνα • e-mail: valeonti@otenet.gr

Α.Α. Τέντες (1), Χ. Καραμβέρη (1), Ο. Κορακιανίτης (2), Κ.Μ. Στάμου (3), Ν. Κουρκουτσάκης (4), Π. Πρασόπουλος (4)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το μεσοθηλίωμα του περιτοναίου είναι σπάνια κακοήθης νοσολογική οντότητα, η οποία μέχρι πρότινος είχε δυσμενεστάτη πρόγνωση. Η πρόγνωση της νόσου έχει βελτιωθεί σημαντικά με την κατανόηση της βιολογικής συμπεριφοράς της νόσου, τη διενέργεια εκτεταμένης κυτταρομείωσης, η οποία στοχεύει στην εξαίρεση του μακροσκοπικά ορατού όγκου, όπως και τη χορήγηση περιεγχειρητικής ενδοπεριτοναϊκής χημειοθεραπείας, η οποία στοχεύει στην εκρίζωση του μικροσκοπικού υπολειμματικού όγκου. Σκοπός της εργασίας είναι η περιγραφή τεσσάρων περιπτώσεων διάχυτου κακοήθους μεσοθηλιώματος του περιτοναίου, οι οποίες αντιμετωπίσθηκαν με εκτεταμένη κυτταρομειωτική χειρουργική εξαίρεση του όγκου και περιεγχειρητική ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):206—210
Κέντρο Προέλευσης: (1) Χειρουργική Κλινική, (2) Αναισθησιολογικό Τμήμα, ΓΝ Διδυμοτείχου, Διδυμότειχο, (3) Χειρουργική Κλινι­κή Βιοκλινική Αθηνών, Αθήνα, (4) Ακτινολογικό Εργα­στήριο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης, Αλεξαν­δρούπολη
Λέξεις Κλειδιά: Διάχυτο κακόηθες μεσοθηλίωμα του περιτοναίου, κυτταρομειωτική χειρουργική, περιεγχειρητική ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία
Αλληλογραφία: A.Α. Τέντες, Χειρουργική Κλινική, ΓΝ Διδυμοτείχου, 683 00 Διδυ­μότειχο • e-mail: atentes@did-hosp.gr

Κ. Παντελιάς (1), Ν. Παπαϊωάννου (2), Χ. Πιπιλή (1), Ν. Μπακιρτζή (2), Ε. Ντέντα (1), Ε. Γράψα (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η ανάγκη χειρουργικής επέμβασης στην κοιλιακή χώρα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για ασθενείς σε συνεχή φορητή περιτοναϊκή κάθαρση (ΣΦΠΚ). Η λαπαροσκοπική επέμβαση αποτελεί εναλλακτική λύση. Η παρουσία κακοήθους εξεργασίας του νεφρού αποτελεί επίσης σημαντικό πρόβλημα για τη διατήρηση των ασθενών στη μέθοδο. Με την παρούσα εργασία θα θέλαμε να παρουσιάσουμε την επιτυχή αφαίρεση νεφρού, λόγω κακοήθους εξεργασίας, με λαπαροσκοπική μέθοδο χωρίς την ανάγκη διακοπής της μεθόδου, σε γυναίκα 76 ετών, η οποία βρισκόταν σε θεραπεία με περιτοναϊκή κάθαρση λόγω τελικού σταδίου Χρόνιας Νεφρικής Νόσου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):211—213
Κέντρο Προέλευσης: (1) Νεφρολογική Κλινική, Πανεπιστήμιο Αθηνών, «Αρε­ταίειο» Νοσοκομείο, (2)Μονάδα Τεχνητού Νεφρού, Νο­σο­κομείο «Αλεξάνδρα», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Χρόνια νεφρική νόσος, κακοήθης εξεργασία νεφρού, περιτοναϊκή κάθαρση
Αλληλογραφία: Κ. Παντελιάς, Οίτης 13, 121 33, Αθήνα • e-mail: drkpantelias@yahoo.com

Γρ. Τσουκαλάς (1), Ε. Πουλάκου-Ρεμπελάκου (1), Μ. Παπαγρηγορίου-Θεοδωρίδου (2), Γ. Τσουκαλάς (3), Γ. Ανδρούτσος (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Στην Κροτωναία σχολή, την οποία πιθανώς ίδρυσε ο Πυθαγόρας, εκπαιδεύτηκαν αρκετές γυναίκες, οι οποίες έχοντας ίσες ως προς τους άνδρες μαθητές ευκαιρίες εξελίχθηκαν σε διάσημες ιατρούς. Μπορεί αρχικά να έδρασαν ως μαίες-ιατροί, όμως στη συνέχεια έδωσαν τα διαπιστευτήριά τους και σε άλλους τομείς της ιατρικής, όπως την παιδιατρική, την ψυχολογία και τις πρώτες βοήθειες. Ίδρυσαν μάλιστα και γυναικείο «Σύλλογο» φιλοσόφων-ιατρών. Οι περισσότερο γνωστές ήταν η Θεανώ, η Αισάρα, η Τιμύχα, η Μιύα και η Αργινώτη.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):214—218
Κέντρο Προέλευσης: (1) Εργαστήριο Ιστορίας της Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, (2) A´ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», Πανεπιστήμιο Αθηνών, (3) Ιδιώτης ιατρός Χα­νιά
Λέξεις Κλειδιά: Κροτωναία Σχολή, Πυθαγόρας, γυναίκες ιατροί, Θεανώ, Αισάρα
Αλληλογραφία: Γρ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι, Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr

E. Σταματοπούλου (1), A. Δημητριάδου (2), Γρ. Τσουκαλάς (3), Π. Τσιαβή (4), Κ. Φωτιάδου (5), Σ. Γιάτσιου (6), Π. Δημητριάδης (4)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το 1863, μετά από κληροδότημα του Θεαγένη Χαρίση, ιδρύεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης το «Θεαγένειο» Νοσοκομείο. Το «Θεαγένειο» άντεξε στον χρόνο, καταστράφηκε από πυρκαγιά, πέρασε δύο παγκόσμιους πολέμους, αλλά συνεχίζει και λειτουργεί ακόμα και σήμερα. Ξεκίνησε ως Γενικό Παθολογικό Νοσοκομείο, μετατράπηκε λόγω των πολέμων σε Στρατιωτικό και Χειρουργικό, και τελικά το 1957 μετατρέπεται σε Αντικαρκινικό Ινστιτούτο.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(3):219—223
Κέντρο Προέλευσης: (1) A΄ Παθολογική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Σερρών, Σέρρες, (2)Ακτινολογικό Εργαστήριο, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ», Θεσσαλονίκη, (3) Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, ΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα, (4) Μικροβιολογικό Εργαστήριο, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ», Θεσσαλονίκη, (5) Αρχαιολόγος, (6)
Λέξεις Κλειδιά: Θεαγένης Χαρίσης, Θεαγένειο, Αλέξανδρος Συμεωνίδης, Αντικαρκινικό Ινστιτούτο
Αλληλογραφία: Π. Δημητριάδης, Πέτρου Λεβαντή 57, 552 36 Πανόραμα, Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη • e-mail: padim12@yahoo.gr

Κ. Αθανασάκης (1,4), Κ. Σουλιώτης (2), Ι. Τούντας (3), Ά. Χατζάκης (4)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η ασυμμετρία μεταξύ των διαθέσιμων πόρων και των συνεχώς αυξανόμενων υγειονομικών αναγκών, καθιστά απαραίτητη τη συνεχή διαδικασία λήψης αποφάσεων κατανομής των υγειονομικών πόρων, μια διεργασία κοινή για το συνόλο, σχεδόν, των οργανωμένων συστημάτων υγείας διεθνώς. Η διαδικασία αυτή είναι αναγκαίο να υποστηρίζεται από ένα στέρεο μεθοδολογικό πλαίσιο ορθολογικής κατανομής των πόρων, κυρίαρχο ρόλο στον οποίο διαδραματίζουν τα οικονομικά της υγείας και η οικονομική αξιολόγηση των παρεμβάσεων υγείας. Η υπέρταση, ένας από τους σημαντικότερους τροποποιήσιμους παράγοντες επιβάρυνσης του φορτίου νοσηρότητας λόγω μεγέθους και σημασίας, αποτελεί ένα κατ΄ εξοχήν πεδίο εφαρμογής των οικονομικών της υγείας. Υπό το φως της παραπάνω διαπίστωσης, σκοπό της παρούσας κριτικής ανασκόπησης αποτελεί η παρουσίαση της υπερτασικής νόσου υπό την οπτική των οικονομικών της υγείας, με ειδικότερη εστίαση στην οικονομική αξιολόγηση της αντιυπερτασικής θεραπείας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: (1) Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημό­σιας Υγείας, Αθήνα, (2) Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Σχολή Κοινωνικών Επι­στη­μών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Κόρινθος, (3) Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο
Λέξεις Κλειδιά: Yπέρταση, ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας, οικονομική αξιολόγηση
Αλληλογραφία: K. Aθανασάκης, Λεωφ. Αλεξάνδρας 196, 115 21 Αθήνα • e-mail: kathanasakis@esdy.edu.gr

Π.Χ. Παπαγιώργης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η εκτεταμένη μελέτη της καρκινογένεσης στο παχύ έντερο την τελευταία 20ετία, έχει επιτρέψει τη σε μεγάλο βαθμό κατανόηση των μηχανισμών που είναι υπεύθυνοι για την εξέλιξη από το φυσιολογικό εντερικό επιθήλιο στον σχηματισμό αδενώματος και τελικά καρκίνου. Έχουν επίσης προσδιοριστεί τα γονίδια των οποίων οι μεταβολές θεωρούνται κομβικά σημεία αυτής της πορείας (γνωστής ως ακολουθία αδενώματος-καρκινώματος). Μέχρι τώρα τρεις διακριτές οδοί καρκινογένεσης έχουν διαπιστωθεί: η χρωματοσωματική αστάθεια (CIN), η μικροδορυφορική αστάθεια του DNA (MSI) και η υπερμεθυλίωση του DNA (CIMP). Οι γενετικές διαφορές αυτών των μηχανισμών αντανακλώνται στους διαφορετικούς φαινοτύπους τους, με διαφορές στις πρόδρομες μορφές, στα παθολογοανατομικά και κλινικά χαρακτηριστικά, και πιθανώς στην πρόγνωση και την ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία (η συσχέτιση των τελευταίων με συγκεκριμένες γονιδιακές και χρωματοσωματικές μεταβολές βρίσκεται σε φάση προχωρημένης κλινικής διερεύνησης). Οι υπάρχουσες σήμερα κλινικές εφαρμογές περιλαμβάνουν τις στοχευμένες θεραπείες στη μεταστατική νόσο με μονοκλωνικά αντισώματα εναντίον συγκεκριμένων γονιδίων (αντι-EGFR και αντι-VEGF). Περιλαμβάνουν επίσης τον προσδιορισμό των περιπτώσεων με κληρονομική μορφή της νόσου, καθιστώντας δυνατή την κατάλληλη παρακολούθηση των ιδίων και των στενών συγγενών τους. Στο μέλλον αναμένεται ότι η εφαρμογή περιεκτικών test πολλαπλών μοριακών δεικτών στα ιστολογικά δείγματα των όγκων, θα καθορίζει την πρόγνωση και θα επιτρέπει την εξατομίκευση της θεραπείας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(2):100—112
Κέντρο Προέλευσης: Χειρουργικό Τμήμα, «Ιατρικό Κέντρο» Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Oρθοκολικός καρκίνος, καρκινογένεση, CIN, MSI, CIMP
Αλληλογραφία: Π.X. Παπαγιώργης, Νεοσοίκων 35, 185 36 Πειραιάς • e-mail: ppapagiorg@teiath.gr

Σ. Φιλιππίδου, Α. Βανταράκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Για περισσότερο από έναν αιώνα οι εντερόκοκκοι προβληματίζουν τους ερευνητές αφενός ως προς την ταξινόμηση, την παθογονικότητα, την επιδημιολογία, την ανθεκτικότητά τους στα αντιμικροβιακά, και αφετέρου τη διασπορά τους στο περιβάλλον. Οι εντερόκοκκοι αποτελούν μέρος της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας ανθρώπων και ζώων. Έχουν τη δυνατότητα να επιβιώνουν στο υδάτινο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτω από αντίξοες, σε μερικές περιπτώσεις, περιβαλλοντικές συνθήκες. Ιδιαίτερα με την παράλληλη παρουσία άλλων μικροοργανισμών έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάσουν γενετικό υλικό, το οποίο περιλαμβάνει γονίδια μολυσματικότητας και ανθεκτικότητας στα αντιμικροβιακά. Οι εντερόκοκκοι αποτελούν σημαντικό δείκτη κοπρανώδους μόλυνσης του περιβάλλοντος και για τον λόγο αυτόν κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχός τους στο πόσιμο νερό, στα νερά αναψυχής, καθώς και στα τρόφιμα. Στον άνθρωπο προκαλούν βακτηριαιμία, ενδοκαρδίτιδα και λοιμώξεις του ουροποιητικού, ενώ μπορούν επίσης να απομονωθούν από τραύματα, καθετήρες ή να προκαλέσουν μετεγχειρητικές λοιμώξεις. Μέχρι και τη δεκαετία του ’90, οι ερευνητές πίστευαν πως οι λοιμώξεις αυτές προκαλούνταν κυρίως από εντερόκοκκους της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας των ασθενών. Με την ανάπτυξη μοριακών μεθόδων έχει καταδειχθεί πως μέσο διασποράς τους μπορεί να είναι και το περιβάλλον, γεγονός που καθιστά τη μελέτη της οικολογίας τους και την επιδημιολογική τους επιτήρηση ζωτικής σημασίας έργο για τη Δημόσια Υγεία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(2):113—126
Κέντρο Προέλευσης: Μονάδα Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας, Εργαστή­ριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα
Λέξεις Κλειδιά: Εντερόκοκκοι, επιδημιολογία, δημόσια υγεία, περιβαλλοντική επιτήρηση
Αλληλογραφία: A. Βανταράκης, Μονάδα Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας, Εργαστή­ριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Πατρών, 265 04 Ρίο, Πάτρα • e-mail: avantar@med.upatras.gr

Χρ. Τεσσερομμάτη, Α. Κώτσιου

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τα φυτικά παρασκευάσματα επηρεάζουν ουσιαστικά τη λειτουργία του οργανισμού και όταν λαμβάνονται με συμβατική φαρμακευτική αγωγή οι αλληλεπιδράσεις είναι πολύ πιθανές, συνεπώς λανθασμένα πιστεύεται ότι τα φυτά ως θεραπευτικά μέσα είναι ακίνδυνα. Οι ασθενείς συνήθως δεν αναφέρουν τη λήψη φυτικών παρασκευασμάτων υποεκτιμώντας τη σημασία τους, ενώ τα περισσότερα από αυτά δεν είναι γνωστά στους ιατρούς, αφού δεν τα διδάσκονται κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ δύο φαρμάκων μπορεί να αφορούν στη φαρμακοκινητική τους ή τη φαρμακοδυναμική τους. Φυτά που επηρεάζουν (παρεμποδίζουν ή επιταχύνουν) την απορρόφηση είναι τα: ψύλιο-Platango psyllium, αλόη-Aloe Vera, σέννα-Senna alexandrina, κασκάρα-Rhamnus purshiana, λιναρόσπορος-Linum usitatissimum, αλτέα νερομολόχα-Althaea officinalis. Φυτά που επηρεάζουν την κατανομή (εκτόπιση από θέσεις σύνδεσης με πρωτεÀνες) είναι τα: φιλιπέντουλα-Filipendula ulmaria, ιτιά-Salix nigra. Φυτά που επηρεάζουν τον μεταβολισμό (με την αναστολή ή την επαγωγή των ηπατικών ενζύμων) είναι τα: γλυκύριζα-Glycyrrhiza glabra, υπερικό το διάτρητο-Hypericum perforatum ή St. John’s Wort, σίλυβο ή γαϊδουράγκαθο-Silybum marianum. Γενικά ασθενείς υπό αγωγή με φάρμακα στενού θεραπευτικού πλάτους (κυκλοσπορίνη, διγοξίνη, υπογλυκαιμικά, λίθιο, φαινυτοΐνη, προκαϊναμίδη, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και βαρφαρίνη) πρέπει να αποθαρρύνονται να κάνουν χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων φυτικής προέλευσης.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(2):127—135
Κέντρο Προέλευσης: Εργαστήριο Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Πα­νε­πιστήμιο Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Φάρμακα φυτικής προέλευσης, συνθετικά φάρμακα, μεταβολές δραστικότητας, αλληλεπιδράσεις, αντενδείξεις
Αλληλογραφία: Xρ. Τεσσερομμάτη, Μικράς Ασίας 75, 115 27 Αθήνα • e-mail: ctesser@med.uoa.gr

Μ. Γκέλη (1), Σ. Απέργης (1), Ε. Τερζάκης (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τα τερατώματα αποτελούν το 20% των ωοθηκικών όγκων. Είναι συνήθως κυστικά και περιέχουν συμπαγή στοιχεία. Παρουσιάζονται τρεις περιπτώσεις θηλέων αναπαραγωγικής ηλικίας που προσήλθαν στο Τμήμα μας για υπερηχογραφικό έλεγχο κοιλίας λόγω διογκώσεως στην ελάσσονα πύελο και άλγους που δεν υφίετο με την αναλγητική αγωγή τους τελευταίους μήνες. Τα υπερηχογραφικά ευρήματα ήταν ενδεικτικά κυστικού τερατώματος ωοθήκης.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: (1) Α΄ Ακτινοδιαγνωστικό Τμήμα, Μονάδα Υπερηχοτο­μογραφίας, (2) Β΄ Γυναικολογική Κλινική, Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Tεράτωμα, υπερηχογράφημα, ωοθήκη
Αλληλογραφία: M. Γκέλη, Λεωφ. Αλεξάνδρας 171, 115 22 Αμπελόκηποι, Αθήνα • e-mail: myrgel@gmail.com

Γ.Α. Ρηγάτος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Εκτός από τα εθνικά και τα άλλα ποιήματά του ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε και ορισμένα σατιρικά στιχουργήματα, σχολιάζοντας με τον τρόπο του πρόσωπα και καταστάσεις της εποχής και του τόπου του. Ο λόγιος γιατρός Διονύσιος Ροΐδης, άνθρωπος ιδιόρρυθμος, μεγαλομανής και προβληματικός στην καθημερινότητά του, αποτέλεσε αντικείμενο σάτιρας του εθνικού ποιητή. Μαζί με τον Ροΐδη σατιρίζονται και άλλοι γιατροί, αλλά και η ίδια η ιατρική της εποχής, με την πληθώρα των ποικίλων φαρμακευτικών υλικών, το ιδιότυπο γλωσσικό ιδίωμα στη λατινική γλώσσα κ.λπ. Η αποδεικνυόμενη ορθή χρήση των ονομασιών υλικών και σκευασμάτων παραπέμπει στην αναγραφή της συνταγής από γιατρό. Πρόκειται για τον Κωνσταντίνο Πλανίτερο, συμφοιτητή του μετέπειτα Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και φίλο Ιταλών και Ζακυνθινών λογίων και του ίδιου του Σολωμού. Η μελέτη του σολωμικού στιχουργήματος προσφέρει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση των ιατρικών και φαρμακευτικών γνώσεων, αλλά και της κλινικής πρακτικής και της γλώσσας των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(2):140—145
Κέντρο Προέλευσης: Ιατρός, συγγραφέας
Λέξεις Κλειδιά: Διονύσιος Σολωμός, Διονύσιος Ροΐδης, Κωνσταντίνος Πλανίτερος, σάτιρα της ιατρικής, «Το Ιατροσυμβούλιον»
Αλληλογραφία: Γ.Α. Ρηγάτος, Φιλονόης 5, 157 73 Ζωγράφου, Αθήνα • e-mail: gerasimosrigatos@yahoo.gr

Γ. Τσουκαλάς (1), Ε. Χωρέμη (2), Α. Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου (3)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το αρχαίο Ασκληπιείο της νήσου Πεπαρήθου, σημερινή Σκόπελος, ήταν κτισμένο σε ειδυλλιακή τοποθεσία, ένα χιλιόμετρο από τη Χώρα. Η μανία της θάλασσας το έφερε στην επιφάνεια στις αρχές της δεκαετίας 1960. Η ταύτιση του μνημείου έγινε με τη βοήθεια των ευρημάτων και κυρίως αξιοποιώντας την επιγραφή ΑΣΚΛ… μίας ενσφράγιστης κεράμου. Το κεντρικό κτήριο περιβάλλεται από στοά και η συλλατρεία με τον Απόλλωνα και την Άρτεμη ήταν πιθανή. Το μνημείο χρονολογείται στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. και αντανακλά τον πολιτισμό των Πεπαρηθίων, αλλά και τη σημασία που απέδιδαν οι πρόγονοί μας στην ολιστική φροντίδα των πασχόντων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(2):146—150
Κέντρο Προέλευσης: (1) Εργαστήριο Ιστορίας της Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, (2) Επιγραφικό Μουσείο, (3) ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ΥΠΠΟΤ, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Πεπάρηθος, Σκόπελος, Ασκλη­πιείο
Αλληλογραφία: Γ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι, Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr

Ε.Ι. Δήμου, Β.Χ. Παπαδημητρόπουλος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Δύο κατηγορίες φαρμάκων είναι εγκεκριμένα για τη θεραπεία της χρονίας ηπατίτιδας Β, οι ιντερφερόνες και τα νουκλεοσ(τ)ιδικά ανάλογα. Λόγω της ευρείας χρήσης των νουκλεοσ(τ)ιδικών αναλόγων και της ανάγκης για μακροχρόνια χορήγηση, η ασφάλειά τους αποτελεί μείζον θέμα. Οι ιντερφερόνες έχουν το πλεονέκτημα της συγκεκριμένης διάρκειας θεραπείας, είναι όμως μέτριας αποτελεσματικότητας, χορηγούνται παρεντερικά και έχουν πολλαπλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι πιο συχνές είναι η γριπώδης συνδρομή, η καταστολή του μυελού και οι διαταραχές του ψυχισμού, αντενδείκνυνται δε σε μη αντιρροπούμενη κίρρωση. Τα νουκλεοσ(τ)ιδικά ανάλογα πλεονεκτούν στην από του στόματος χορήγηση, η θεραπεία όμως είναι μακροχρόνια. Η λαμιβουντίνη είναι ασφαλής, έχει όμως υψηλά ποσοστά ιικής αντοχής. Η τελμπιβουντίνη αυξάνει τη CK στο 16% των ασθενών και σπανίως προκαλεί μυοπάθεια, μυοσίτιδα, περιφερική νευροπάθεια. Ο συνδυασμός της με πεγκυλιωμένη ιντερφερόνη είναι απαγορευτικός λόγω υψηλού ποσοστού περιφερικής νευροπάθειας. Η εντεκαβίρη είναι ασφαλές φάρμακο, με σχεδόν μηδενική ιική αντοχή στους πρωτοθεραπευόμενους ασθενείς, όχι όμως και στους ασθενείς με προηγούμενη θεραπεία ή αντοχή στη λαμιβουντίνη. Προσοχή απαιτείται στη χορήγησή της στη μη αντιρροπούμενη κίρρωση, διότι έχουν ανακοινωθεί περιστατικά γαλακτικής οξέωσης. Η αντεφοβίρη και η τενοφοβίρη λόγω δυνητικής νεφροτοξικότητας απαιτούν τακτικό έλεγχο της νεφρικής λειτουργίας. Η θεραπεία με τενοφοβίρη έχει συσχετιστεί επίσης με μείωση της οστικής πυκνότητας. Αντοχή στην τενοφοβίρη δεν έχει ανακοινωθεί.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):11—22
Κέντρο Προέλευσης: Ηπατολογική Μονάδα, Γ΄ Παθολογική Κλινική, Νοσο­κομείο «Ερρίκος Ντυνάν», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Χρονία ηπατίτιδα Β, νουκλεοσ(τ)ιδι­κά ανάλογα, ιντερφερόνη
Αλληλογραφία: Ε.Ι. Δήμου, Παρνασσού 41, 152 34 Χαλάνδρι, Αθήνα • e-mail: emd1970@otenet.gr

Μ. Σταματάκος (1), Ν. Παυλέρου (2), Λ. Γρηγοράκος (3)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το παγκρεατικό συρίγγιο είναι μια μη φυσιολογική επικοινωνία μεταξύ παγκρέατος και άλλων οργάνων λόγω διαρροής των παγκρεατικών εκκρίσεων από τον κατεστραμμένο παγκρεατικό πόρο. Διακρίνεται σε εξωτερικό συρίγγιο, το οποίο επικοινωνεί με το δέρμα μέσω του κοιλιακού τοιχώματος και σε εσωτερικό, το οποίο επικοινωνεί με τα γειτονικά κοιλιακά όργανα ή κοιλότητες. Τα παγκρεατικά συρίγγια μπορεί να προκληθούν από παγκρεατική νόσο, τραύματα ή χειρουργικές επεμβάσεις. Ωστόσο το πιο συχνό αίτιο για τη δημιουργία τους είναι οι χειρουργικές επεμβάσεις (στομάχου, δωδεκακτύλου, παγκρέατος, σπληνός), με την παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (Whipple’s) να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Η εκτομή του παγκρέατος είναι χειρουργικά μια πολύ απαιτητική διαδικασία, λόγω όμως των πρόσφατων εξελίξεων και της βελτίωσης των συνθηκών στη χειρουργική του παγκρέατος, αποτελεί πλέον την καθιερωμένη θεραπεία για διάφορες καλοήθεις και κακοήθεις διεργασίες του παγκρέατος και της περιοχής του φύματος του Vater. Ενώ η θνητότητα μετά την παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή έχει μειωθεί σε ποσοστό κάτω του 3–5%, η μετεγχειρητική νοσηρότητα, ακόμα και σε μεγάλα εξειδικευμένα κέντρα, παραμένει εξαιρετικά υψηλή, περίπου 30–50%, με τα παγκρεατικά συρίγγια να ευθύνονται κατά κύριο λόγο για το μεγάλο αυτό ποσοστό.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):23—34
Κέντρο Προέλευσης: (1) Χειρουργική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας, Καρδίτσα, (2) Κλινική Νευρολογίας και Κλινικής Νευροφυσιολογίας, Κλινική Vest, Νοσοκομείο Knap­pschafts Krankenhaus Recklinghausen, Recklinghausen, Γερμανία, (3) Σχολή Επιστημών Υγείας, Πανεπιστήμιο Αθ
Λέξεις Κλειδιά: Παγκρεατικά συρίγγια, αίτια, προγνωστικοί παράγοντες, αντιμετώπιση
Αλληλογραφία: M. Σταματάκος, Νικηταρά 65, Καρδίτσα, 431 00, Ν. Καρδίτσας • e-mail: mixalislak@gmail.com

Ρ. Σαραμάντου, Χ. Λαμπρογιώτα, Α. Μελισσάκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η συνεχής αύξηση του γηριατρικού πληθυσμού έχει σαν αποτέλεσμα μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων ασθενών να υποβάλλεται σε χειρουργικές επεμβάσεις και να έχει ανάγκη νοσηλείας στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Η επιτυχής μετεγχειρητική αντιμετώπιση προϋποθέτει τη γνώση της φυσιολογίας της γήρανσης και την προσαρμογή των θεραπευτικών χειρισμών στις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες των ασθενών αυτών. Αν και η θνητότητα είναι μεγαλύτερη στους ηλικιωμένους (>65 ετών) ασθενείς, η ηλικία δεν αποτελεί ούτε τον κύριο ούτε τον καθοριστικό παράγοντα έκβασης στη ΜΕΘ και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν κριτήριο αποκλεισμού εισαγωγής σ’ αυτήν. Η βαρύτητα της νόσου, η συνοσηρότητα, η λειτουργική κατάσταση πριν την είσοδο στη ΜΕΘ ή το νοσοκομείο διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο. Στη λήψη αποφάσεων κρίνεται απαραίτητη η συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων και δεδομένων, ώστε να αποφεύγεται κάθε είδος κοινωνικού ρατσισμού έναντι των ηλικιωμένων αλλά παράλληλα να γίνεται ορθολογική διαχείριση των πεπερασμένων πόρων υγείας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):35—44
Κέντρο Προέλευσης: Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ΑΟΝΑ «Άγιος Σάβ-βας», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Γηριατρικός χειρουργικός ασθενής, ΜΕΘ, μετεγχειρητική αντιμετώπιση, έκβαση
Αλληλογραφία: Χ. Λαμπρογιώτα, Γερακίου 25, 114 43 Σεπόλια, Αθήνα • e-mail: chrysa.lbrgt@windowslive.com

Μ.Β. Καρύδη, Δ. Βασιλοπούλου, Ε. Σαββίδου, Κ. Μπέρδου, Κ. Τσαναή, Α. Ραμπαβίλας, Κ.Ν. Στεφανής

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από ένα σύνθετο κλινικό προφίλ που περιλαμβάνει γνωστικά και κοινωνικά ελλείμματα, τα οποία δημιουργούν δυσκολίες στην ανεξάρτητη διαβίωση, καθώς και στην κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα των ασθενών. Ο σχεδιασμός και η λειτουργία της Μονάδας μας στοχεύει στην εφαρμογή ενός πλήρους θεραπευτικού συστήματος αλληλοσυμπληρούμενων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και επαγγελματικής επανένταξης. Η παρουσίαση ενός πιλοτικού θεραπευτικού επαγγελματικού και αποκαταστασιακού προγράμματος για χρόνιους ψυχωσικούς ασθενείς με έμφαση στη βελτίωση των γνωστικών, κοινωνικών και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Η μεθοδολογία μας βασίζεται στον σχεδιασμό ενός εξατομικευμένου θεραπευτικού πλάνου, περιλαμβάνοντας τακτές αξιολογήσεις της ψυχοπαθολογίας, της γνωστικής και εργασιακής λειτουργικότητας, καθώς και την αξιολόγηση του αυτοστιγματισμού με σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία. Το δείγμα αποτελείται από 203 (142 άνδρες και 61 γυναίκες) μέλη του προγράμματος, ηλικίας από 18 έως 55 ετών. Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής στο πρόγραμμα, η εργασιακή λειτουργικότητα των ασθενών βελτιώθηκε σημαντικά, όπως καταδεικνύει η επίδοσή τους στην ΚΕΙΕΠ (1η μέτρηση: 90,1±19,6-2η μέτρηση: 100,0±21,9-3η μέτρηση: 104,4±26,3). Η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος παροχής υπηρεσιών που επιτρέπει την ενεργό εμπλοκή των ασθενών μπορεί να θεωρηθεί ως ένας πιθανός θεραπευτικός παράγοντας που ευνοεί την ένταξη των ψυχωσικών ασθενών στην κοινότητα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):45—53
Κέντρο Προέλευσης: Ειδική Μονάδα Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης (ΕΜΑΕΕ) του Ερευνητικού Πανεπιστη­μιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ)
Λέξεις Κλειδιά: Aποκατάσταση, ψυχοκοινωνική, επαγγελματική, σχιζοφρένεια
Αλληλογραφία: Μ.Β. Καρύδη, Σωρανού του Εφεσσίου 2, 115 27 Αθήνα • e-mail: monapokat@epipsi.gr

Α. Κουσούλης (1), Γ. Τσουκαλάς (1), Α. Τζοβάρας (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η σύγχρονη γενετική μηχανική πραγματοποιεί μία σειρά χειρουργικών μεταμοσχεύσεων, στις οποίες χρησιμοποιείται ξενομόσχευμα για την επίτευξη του επιθυμητού λειτουργικού ή αισθητικού αποτελέσματος. Σε άλλες περιπτώσεις, με τον ανασυνδυασμό του DNA, οι ερευνητές δημιουργούν οργανισμούς που εμπεριέχουν γενετικό υλικό δύο ή περισσοτέρων ειδών. Οι οργανισμοί αυτοί είναι δυνατόν να εισαχθούν για θεραπευτικούς σκοπούς στον άνθρωπο ή να παράξουν in vitro κάποια χρήσιμα για αυτόν μόρια. Η εξέλιξη αυτή της βιοτεχνολογίας, ο Χιμαιρισμός, γεννά ελπίδες για τη θεραπεία πολλών, ίσως και ανιάτων μέχρι τώρα ασθενειών, αλλά ταυτόχρονα εγείρει και μία σειρά ερωτημάτων που άπτονται της βιοηθικής.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):54—57
Κέντρο Προέλευσης: (1) Εργαστήριο Ιστορίας της Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, (2) A΄ Ογκολογική-Παθολογική Κλινική, ΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Χίμαιρα, ξενομόσχευμα, ανασυνδυασμός DNA, ηθική
Αλληλογραφία: Γ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι, Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr

Κ.Α. Οικονόμου,1 Δ. Χριστόπικου,1 Ε. Τσορβά (1), Χ.Ε. Καζλαρής (1), Α. Handyside (2), St. Davies (1), M Μαστρομηνάς (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Περιγράφεται η περίπτωση ασθενούς με ιστορικό επανειλημμένων αποτυχιών σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης, η οποία υποβλήθηκε σε προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο των ωαρίων με τη μέθοδο της βιοψίας πρώτου και δευτέρου πολικού σωματίου για την ανίχνευση ανευπλοειδιών με συγκριτικό γονιδιωματικό υβριδισμό με μικροσυστοιχίες DNA. Δίδυμη κλινική κύηση επιτεύχθηκε ύστερα από μεταφορά τριών εμβρύων που προέκυψαν από ωάρια, τα οποία ελέγχθηκαν για ανευπλοειδίες στο σύνολο των χρωμοσωμάτων τους με μικροσυστοιχίες DNA, ώστε να αποφευχθεί η χρήση ωαρίων δότριας. Αυτή είναι η πρώτη αναφορά εφαρμογής της εν λόγω μεθόδου στην Ελλάδα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 100(1):58—61
Κέντρο Προέλευσης: (1) Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής «Εμβρυoγένεσις», Μαρούσι, Αθήνα, (2) The London Bridge Fertility, Gynæco­logy and Genetics Centre, London, United Kingdom
Λέξεις Κλειδιά: Προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος, συγκριτικός γονιδιωματικός υβριδισμός με μικροσυστοιχίες DNA (a-CGH), βιοψία πολικών σωματίων, εξωσωματική γονιμοποίηση
Αλληλογραφία: Κ.Α. Οικονόμου, Μονάδα Ιατρικώς Υπο­βοηθούμενης Αναπαραγωγής «Εμβρυογένεσις» Κηφι­σίας 49 & Ζηρίδη, 151 23 Μαρούσι • e-mail: keconomou@gmail.com

Β. Αναστασάκος (1), Α. Ζέτος (1), Δ. Μπισιρτζόγλου (1), Σ. Νικολάου (2), Σ. Παμπούκος (1), Γ. Πολίτης (1)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το σύνδρομο της Λαίδης Windermere αποτελεί μια ασυνήθη νοσολογική οντότητα, η οποία εμφανίζεται ως λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού προκαλούμενη από το Mycobacterium vium complex (MAC), η οποία αφορά αποκλειστικά τη γλωσσίδα και τον μέσο λοβό και συνοδεύεται από βρογχεκτασίες της αντίστοιχης περιοχής. Το σύνδρομο αυτό προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους, μη καπνιστές, με προτίμηση στο γυναικείο φύλο και με ελεύθερο ιστορικό εκ του αναπνευστικού. Αρχικά η νόσος θεωρήθηκε αποκλειστική των ανοσοκατασταλμένων και των ασθενών με καταστροφή της αρχιτεκτονικής του πνευμονικού παρεγχύματος. Παρουσιάζουμε μια διαβητική ασθενή 80 ετών, μη καπνίστρια, η οποία προσήλθε στην κλινική μας αναφέροντας αιμόφυρτα πτύελα από δεκαπενθημέρου χωρίς συνοδό δύσπνοια, πυρετική κίνηση, απώλεια σωματικού βάρους ή λοιπή συμπτωματολογία στην οποία διαγνώσθηκε το σύνδρομο της λαίδης Windermere.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: (1) Πνευμονολογική Κλινική ΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας» Αθήνα, (2) Μικροβιολογικό Εργαστήριο, ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Άτυπο μυκοβακτηρίδιο, σύνδρομο Λαίδης Windermere
Αλληλογραφία: Β. Αναστασάκος, 28ης Οκτωβρίου 69, 153 41 Αγία Παρασκευή, Αθήνα • e-mail: vasilis.anastasakos@gmail.com

Γ. Τσουκαλάς (1), Α. Κουσούλης (1), Ι. Τσουκαλάς (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Μέσα από τα ιστορικά κείμενα μεγάλων αρχαίων Ελλήνων ιστοριογράφων αντλούμε πληροφορίες για την ιατρική και τη φαρμακευτική της εποχής. Ο Φερεκύδης, ο οποίος είχε γνώσεις ιατρικής, πρώτος θέσπισε την ιατρική παρατήρηση. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πληθώρα ασθενειών και φαρμάκων, ενώ κάνει και την πρώτη γραπτή αναφορά στην ιστορία της ιατρικής περί καρκίνου. Ο Θουκυδίδης, ως έμπειρος κλινικός παθολόγος, περιγράφει με λεπτομέρειες τον λοιμό της Αθήνας. Υπάρχουν δε αναφορές πώς ο ίδιος περιποιήθηκε τους φίλους του κατά τη διάρκεια του λοιμού.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: (1) Εργαστήριο Ιστορίας της Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, (2) Ιδιώτης ιατρός, Χα­νιά
Λέξεις Κλειδιά: Φερεκύδης, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, ιστοριογράφοι, λοιμός
Αλληλογραφία: Γ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι, Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr

Δ.Ν. Μώρης, Κ.Ε. Καλλιανίδης, Αρ.Ι. Αντσακλής

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η τεχνική του φρουρού-λεμφαδένα αποτελεί διαγνωστική προσέγγιση σε ολοένα και περισσότερα νεοπλάσματα, όπως ο καρκίνος του μαστού, το μελάνωμα και πρόσφατα ο γαστρικός καρκίνος. Όσον αφορά στους γυναικολογικούς καρκίνους, πέραν του μαστού, εφαρμόζεται η τεχνική με ενδιαφέροντα αποτελέσματα στον καρκίνο του αιδοίου, του ενδομητρίου και του τραχήλου της μήτρας. Οι πρώτες βιβλιογραφικές αναφορές για τον τελευταίο προσδιορίζονται το 2002–2003, ενώ μέχρι το 2007 τα αποτελέσματα της εφαρμογής της μεθόδου ήταν επουσιώδη. Τη διετία 2007–2008 παρουσιάστηκαν μελέτες που προσδιόριζαν κάποια πλεονεκτήματα, συνοδευόμενες με μεγάλο ποσοστό ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων. Η τεχνική του λεμφαδένα φρουρού είναι πιο ακριβής στον προσδιορισμό λεμφαδενικής μεταστατικής νόσου, κυρίως σε ασθενείς με ασυνήθεις ή μη αναμενόμενες περιοχές, καθώς επίσης βοηθά και στον εντοπισμό μικρομεταστάσεων και μεμονωμένων καρκινικών κυττάρων. Η παρουσία ή απουσία του HPV στο λεμφαδένα φρουρό επηρεάζει την αρνητική και θετική προγνωστική αξία για την ύπαρξη λεμφαδενικών μεταστάσεων και υποτροπών. Για την τεχνική εγείρονται εύλογες ανησυχίες για την εφαρμογή της, με κύριες ενστάσεις, την επαναληψιμότητα, την ασφάλεια καθώς και πιο τεχνικά θέματα, όπως το βάθος έγχυσης του ισοτόπου και τους ιχνηθέτες εκλογής. Γι’ αυτό προτείνεται, από μέρος της επιστημονικής κοινότητας, η ευρύτερη εφαρμογή της μεθόδου μόνο στα πλαίσια κλινικών δοκιμών.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:
Κέντρο Προέλευσης: Α΄ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθη­νών, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Φρουρός-λεμφαδένας, καρκίνος τραχήλου μήτρας, πρώιμο στάδιο, λεμφαγγειογένεση, ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα, βιοψία.
Αλληλογραφία: Δ.Ν. Μώρης, Γενναδίου 56, 114 74 Αθήνα, e-mail: dimmoris@yahoo.com

Χρ. Πιπιλή (1), Ευ. Χολόγκιτας (2), Γ. Ηλονίδης (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η χρόνια ηπατίτιδα C εμπλέκεται στην παθογένεια της νεφρικής ανεπάρκειας με τη μεσολάβηση κρυοσφαιρινών που οδηγούν σε χρόνια νεφρική νόσο. Οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις αφορούν στο σπείραμα με εμφάνιση πρωτεϊνουρίας και αιματουρίας με ή χωρίς επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας. Ωστόσο, οι κύριοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί για τη δημιουργία και εξέλιξη της νεφρικής βλάβης δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί και τα φαρμακευτικά σχήματα ποικίλλουν. Επιπλέον, η χρόνια ηπατίτιδα C είναι συχνή σε ασθενείς με υποκατάσταση νεφρικής λειτουργίας (ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου που βρίσκονται υπό αιμοκάθαρση ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού) και ασκεί αρνητική επίδραση στη θνησιμότητά τους, αφού ασφαλή και αποτελεσματικά φαρμακευτικά δοσολογικά σχήματα δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί και η νοσοκομειακή μετάδοση συνεχίζει να υφίσταται. Η μονοθεραπεία με ιντερφερόνη φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική από ό,τι στους μη ουραιμικούς ασθενείς, ενώ η ριμπαβιρίνη σπάνια δίνεται λόγω της αιμολυτικής της δράσης. Λόγω της έλλειψης νεφρικών μοσχευμάτων και με δεδομένο ότι οι λήπτες HCV θετικών νεφρικών μοσχευμάτων έχουν καλύτερη επιβίωση από ό,τι ήταν αιμοκαθαιρόμενοι ή περίμεναν στη λίστα, η παγκόσμια κοινότητα προτείνει την αξιοποίηση των HCV θετικών νεφρικών μοσχευμάτων επιφέροντας προβληματισμούς και αντικρουόμενες απόψεις. Στην παρούσα ανασκόπηση περιγράφονται οι κυριότερες νεφρικές εκδηλώσεις της ΗΠC, τα επιδημιολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά της στο πληθυσμό των νεφροπαθών και σχολιάζονται οι περιορισμοί και οι ανεπάρκειες των σύγχρονων θεραπευτικών σχημάτων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: (1) Νεφρολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή, ΠΓΝΑ «Αρε­ταίειο», Αθήνα, (2) Δ΄ Παθολογική Κλινική, Αρι­στο­τέλειο Πανεπιστήμιο, «Ιπποκράτειο» Γενικό Νο­σοκομείο, Θεσσαλονίκη
Λέξεις Κλειδιά: Χρόνια ηπατίτιδα C, χρόνια νεφρική νόσος, αιμοκάθαρση, μεταμόσχευση νεφρού.
Αλληλογραφία: Χρ. Πιπιλή, Μεσολογγίου 42, 122 42 Αιγά­λεω, Αθήνα • e-mail: chrisapi2001@yahoo.gr

Σ.Π. Ντουράκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Μέχρι το 5% των κυήσεων επιπλέκεται από κάποια ηπατοπάθεια. Τα ηπατικά προβλήματα της εγκυμοσύνης είτε είναι μοναδικά οφειλόμενα σε αυτήν, είτε αποδίδονται σε μη σχετιζόμενη με την κύηση ηπατική νόσο. Οι ηπατοπάθειες που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη (Υπερεμεσία, Ενδοηπατική χολόσταση, Προεκλαμψία-εκλαμψία, Σύνδρομο HELLP, Έμφρακτο/Αιμάτωμα/Ρήξη, Οξύ λιπώδες ήπαρ) είναι οι συχνότερες και απειλούν την επιβίωση της μητέρας και του παιδιού. Οι ηπατικές αυτές νόσοι αποτελούν επιπλοκές της κύησης και κατατάσσονται αναλόγως της συνύπαρξης προεκλαμψίας. Με την προ­εκλαμψία συνυπάρχουν η ηπατική προσβολή από την ίδια, το σύνδρομο HELLP και το οξύ λιπώδες ήπαρ της κύησης. Δε συσχετίζονται με την προεκλαμψία η υπερεμεσία και η ενδοηπατική χολόσταση. Αυτές οι διαταραχές συμβαίνουν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η θεραπευτική αντιμετώπιση των παραπάνω νοσημάτων γίνεται με την πρόκληση τοκετού και τη συμπτωματική αντιμετώπιση. Η επιβίωση της μητέρας και του εμβρύου βελτιώθηκαν σημαντικά με την κατανόηση της παθογένειας των νοσημάτων και τη σωστή κλινική αντιμετώπιση από εξειδικευμένους ιατρούς σε ειδικά κέντρα. Στην ανασκόπηση αυτή αναφέρονται η επιδημιολογία, η παθοφυσιολογία, η διάγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των ηπατοπαθειών που οφείλονται στην εγκυμοσύνη.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: Β΄ Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΓΠΝΑ «Ιπποκράτειο», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Υπερεμεσία κύησης, ενδοηπατική χολόσταση κύησης, προεκλαμψία-εκλαμψία, σύνδρομο HELLP, αιμάτωμα ήπατος, έμφρακτο ήπατος, ρήξη ήπατος, οξύ λιπώδες ήπαρ κύησης, εγκυμοσύνη.
Αλληλογραφία: Σ.Π. Ντουράκης, Αχαΐας 28, 115 23 Αθήνα • e-mail: spdour@med.uoa.gr

Κ. Πλοιαρχοπούλου, Δ. Πεκτασίδης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Το χοριοκαρκίνωμα αποτελεί δυνητικά ιάσιμη νόσο που πρέπει να αντιμετωπίζεται από εξειδικευμένες ομάδες ιατρών. Η συνήθης κλινική εικόνα του είναι η μητρορραγία, το κοιλιακό άλγος και η ψηλαφητή μάζα, ενώ σε μικρό ποσοστό ασθενών τα ευρήματα σχετίζονται με την παρουσία απομακρυσμένων μεταστάσεων. Η διάγνωσή του βασίζεται σε κλινικά δεδομένα και σε μετρήσεις της β-χοριακής γοναδοτροπίνης (b-HCG) ορού και ούρων, καθώς έχει φανεί ότι τα επίπεδά της είναι ενδεικτικά του φορτίου της νόσου, ενώ οι τιμές της επιτρέπουν την παρακολούθηση και την ανταπόκριση της νόσου στη θεραπεία. Τα δραστικότερα φάρμακα στο χοριοκαρκίνωμα είναι η ετοποσίδη, η υδροξυουρία, η 6-μερκαπτοπουρίνη, η μεθοτρεξάτη, η λευκοβορίνη, η ακτινομυκίνη-D, η βινκριστίνη και η κυκλοφωσφαμίδη. Τέλος, η αποτελεσματικότητα παραγόντων που αναστέλλουν μοριακές οδούς έχει φανεί σε πειραματικά μοντέλα και κυτταρικές σειρές, αλλά η χρησιμότητά τους στον άνθρωπο παραμένει να διερευνηθεί.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: Ογκολογική Μονάδα, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΑ «Αττικόν», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Τροφοβλαστική νόσος, χοριοκαρκίνωμα, β-χοριακή γοναδοτροπίνη, χημειοθεραπεία, στοχεύουσα θεραπεία.
Αλληλογραφία: Κ. Πλοιαρχοπούλου, Ρίμινι 1, 124 61 Χαϊ­δάρι, Aθήνα • e-mail: kpliarch@otenet.gr

Γ.Χ. Σακοράφας, Ειρ. Παππά

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι νόσοι του θυρεοειδούς (κυρίως η βρογχοκήλη) είναι γνωστές εδώ και 3500 έτη. Φυσικά, οι γνώσεις σχετικά με τη φυσιολογία των νόσων ήταν περιορισμένες εκείνη την εποχή. Η ιδέα της χειρουργικής του θυρεοειδούς γεννήθηκε στην αρχαιότητα αλλά περιορίσθηκε σε σπάνιες απόπειρες αφαίρεσης τμημάτων από διογκωμένους θυρεοειδείς αδένες, σε περιπτώσεις επικείμενου θανάτου από ασφυξία ή σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις διαπύησης του αδένα. Όπως και σε άλλους τομείς της χειρουργικής, έτσι και η χειρουργική του θυρεοειδούς περιορίσθηκε από πολλά προβλήματα, όπως έλλειψη αναισθησίας, αντισηψίας και κατάλληλων οργάνων, όπως οι αγγειο­λαβίδες (πολλοί θάνατοι μετά από επεμβάσεις θυρεο­ειδούς οφείλονταν σε μετεγχειρητική αιμορραγία ή λοίμωξη). Μεγάλη πρόοδος στη χειρουργική του θυρεοειδούς σημειώθηκε στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η πρόοδος επιταχύνθηκε, με τη συμβολή πρωτοπόρων Ευρωπαίων και Αμερικανών χειρουργών. Η σύγχρονη αντίληψη στη χειρουργική του θυρεοειδούς καθιερώθηκε το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, όπου νέες απεικονιστικές μέθοδοι και τεχνολογικές εξελίξεις (συμπεριλαμβανομένων και των εξελίξεων στη μοριακή βιολογία), οδήγησαν τη χειρουργική του θυρεοειδούς στη νέα χιλιετία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: 4η Χειρουργική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΠΓΝΑ «Αττικόν», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Θυρεοειδής, καρκίνος, χειρουργική, αντισηψία, αιμορραγία, μόλυνση.
Αλληλογραφία: Γ.Χ. Σακοράφας, Αρκαδίας 19–21, 115 26 Αθήνα • e-mail: georgesakorafas@yahoo.com

Ι. Σκόνδρας, Κ. Βελαώρας, Ε. Χριστιανάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η συστροφή επιπλοϊκής απόφυσης αποτελεί μια ασυνήθη αιτία κοιλιακού άλγους στα παιδιά και τους ενήλικες. Η διαφορική διάγνωση καθώς και η κατάλληλη αντιμετώπιση αποτελεί δίλημμα για το χειρουργό κυρίως λόγω της απουσίας ειδικών παθογνωμικών σημείων και συμπτωμάτων. Η διάγνωση βασιζόμενη μόνο στην κλινική εξέταση είναι σχεδόν αδύνατη, γι’ αυτό επιπλέον απεικονιστικός έλεγχος που περιλαμβάνει υπερηχογράφημα, αξονική ή και μαγνητική τομογραφία είναι επιβεβλημένος. Παρουσιάζονται 2 περιπτώσεις θήλεων ασθενών, 7 και 8 χρονών αντίστοιχα, με σημεία και συμπτώματα οξείας κοιλίας. Η διάγνωση της συστροφής επιπλοϊκής απόφυσης και στις δυο περιπτώσεις έγινε διεγχειρητικά.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Κέντρο Προέλευσης: Παιδοχειρουργικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Παί­δων Πεντέλης, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Επιπλοϊκή απόφυση, οξεία κοιλία, παιδιά.
Αλληλογραφία: I.K. Σκόνδρας, Ήβης 11, 152 34 Χαλάνδρι, Αθήνα • e-mail: skondras@yahoo.gr

Β.Α. Κομπορόζος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Μεγάλος αριθμός εργασιών και μετα-αναλύσεων προσπάθησαν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν πρέπει να χορηγούνται αντιμικροβιακά και ποια εξ αυτών, στην οξεία νεκρωτική παγκρεατίτιδα, με αντικρουόμενα αποτελέσματα. Σημειωτέον ότι ο μεγαλύτερος αριθμός εργασιών που αναφέρονται στην προφυλακτική χορήγηση αντιμικροβιακών στη βαριά οξεία παγκρεατίτιδα, παρουσιάζει μεθοδολογικά προβλήματα σχεδιασμού, διαφορετικά κριτήρια εισαγωγής ασθενών στις μελέτες, έλεγχο διαφορετικών αντιμικροβιακών, και δεν καταφέρνει να καταδείξει σταθερό όφελος για τους ασθενείς. Ομοίως αντικρουόμενες είναι και οι οδηγίες συνεδρίων και επιστημονικών εταιρειών. Παρά ταύτα, η αντιμικροβιακή προφύλαξη έχει γίνει η καθιερωμένη πρακτική σε πολλά νοσηλευτικά ιδρύματα. Η θέση της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικών Λοιμώξεων συνίσταται στα ακόλουθα: (α) Η χορήγηση αντιμικροβιακών δεν ενδείκνυται σε ασθενείς με οξεία οιδηματώδη παγκρεατίτιδα, εκτός εάν συνυπάρχει λοίμωξη χοληφόρων, (β) Η χορήγηση χημειοπροφύλαξης σε ασθενείς με νεκρωτική παγκρεατίτιδα ενδείκνυται σε ασθενείς με νέκρωση πάνω από 30%, SIRS, σήψη ή πολυοργανική ανεπάρκεια και σε επιβεβαιωμένη λοίμωξη με καλλιέργεια νεκρωμάτων, (γ) Τα αντιμικροβιακά πρέπει να επιτυγχάνουν επαρκή διείσδυση και βακτηριοκτόνες στάθμες στο φλεγμαίνον παρέγχυμα. Η διάρκεια χορήγησής τους κυμαίνεται από 7 έως 15 ημέρες. Η εμπειρική χορήγηση αντιμυκητιασικού θεωρείται ενδεδειγμένη μετά τη 2η εβδομάδα. Η εκλεκτική απομόλυνση του εντέρου, στην πρόληψη της μολύνσεως των παγκρεατικών νεκρωμάτων, έχει πρακτικώς εγκαταληφθεί, ενώ η χορήγηση προβιοτικών αντενδείκνυται.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):171—179
Κέντρο Προέλευσης: Γ΄ Χειρουργική Κλινική, ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Παγκρεατίτιδα, νεκρωτική παγ­κρεατίτιδα, προφυλακτική αντιμικροβιακή αγωγή, αντιβιοτικά
Αλληλογραφία: Β.Α. Κομπορόζος, Βοσπόρου 15, 151 24 Μαρούσι, Αθήνα • e-mail: vaskombo@otenet.gr

Χρ. Πασχαλιώρη, Ν. Καβαντζάς

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τις τελευταίες δεκαετίες η επιστημονική συζήτηση σχετικά με την αναγκαιότητα ενίσχυσης της έρευνας στον τομέα των βλαστοκυττάρων, προκειμένου για την πρόληψη και θεραπεία ασθενειών που συμβάλλουν στην αύξηση της θνησιμότητας, εντείνεται. Στόχος της προκείμενης μελέτης είναι, σε ένα πρώτο στάδιο, ο εννοιολογικός προσδιορισμός του όρου «βλαστοκύτταρα», η κατανόηση της λειτουργίας τους, καθώς και των ιδιαιτεροτήτων και δυνατοτήτων τους στην πρόληψη και καταστολή διαφόρων ασθενειών με ιδιαίτερη αναφορά στη δυναμική τους στην καρδιακή λειτουργία και αποκατάστασή της σε περίπτωση βλάβης. Σε ένα δεύτερο στάδιο, θα επιδιωχτεί μια κριτική επισκόπηση των εξελίξεων στο ερευνητικό πεδίο όσον αφορά στη χρήση των βλαστοκυττάρων στη θεραπεία των νοσημάτων της καρδιάς.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):180—194
Κέντρο Προέλευσης: Α΄ Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Βλαστοκύτταρα, παντοδύναμα βλαστοκύτταρα, ολοδύναμα βλαστοκύτταρα, πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, καρδιακά βλαστοκύτταρα, καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα του μυοκαρδίου
Αλληλογραφία: Χρ. Πασχαλιώρη, Τ.Θ. 76 510 Αθήνα • e-mail: paschal@med.uoa.gr

Π.Χ. Παπαγιώργης (1), Α.Ε. Ζίζη (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι καρκίνοι του παχέος εντέρου διαιρούνται –με βάση τον βαθμό διαφοροποίησης (grade) του επιθηλίου του όγκου– σε νεοπλάσματα καλής, μέτριας και πτωχής διαφοροποίησης. Το grade αποτελεί ένα μέτρο της βιολογικής συμπεριφοράς και επιθετικότητας του όγκου, και επομένως αναμένεται να έχει αξιόλογη επίπτωση στην έκβαση της νόσου. Τέτοια επίπτωση έχει πράγματι διαπιστωθεί, αν και το μέγεθός της υπολείπεται αυτής του σταδίου της νόσου. Ανεξαρτήτως αυτού, το grade επηρεάζει τις θεραπευτικές αποφάσεις σε τουλάχιστον δύο κατηγορίες ασθενών: σε αυτούς με υποβλεννογόνιους όγκους (Τ1) –που δια­γνώστηκαν με πολυπεκτομή– και σε αυτούς που υποβλήθηκαν σε θεραπευτική επέμβαση για νόσο σταδίου ΙΙ. Και στις δύο περιπτώσεις, η διαπίστωση πτωχής διαφοροποίησης αποτελεί κριτήριο (απόλυτο στην πρώτη και σχετικό στη δεύτερη) για πρόσθετη θεραπεία (κολεκτομή ή χημειοθεραπεία αντίστοιχα). Το grade συνδέεται στενά με το στάδιο αλλά και την εντόπιση του όγκου (όγκοι πτωχής διαφοροποίησης παρατηρούνται συχνότερα σε προχωρημένα στάδια και στο δεξιό κόλο). Επίσης συσχετίζεται με γενετικούς μηχανισμούς (η πτωχή διαφοροποίηση είναι συχνότερη σε όγκους με τον ογκογενετικό μηχανισμό MSI), αλλά και με συγκεκριμένους μοριακούς δείκτες (Bcl-2, Ki-67, p53). Η κλινική σημασία αυτών των συσχετίσεων χρειάζεται να διευκρινιστεί σε μελλοντικές έρευνες με στόχο την καθιέρωση εξατομικευμένων θεραπευτικών εφαρμογών με βάση το ιστολογικό και μοριακό profile του όγκου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):195—206
Κέντρο Προέλευσης: (1) Χειρουργικό Τμήμα, «Ιατρικό Κέντρο» Αθηνών, Αθή­να, (2) Παθολογοανατομικό Εργαστήριο, ΓΝ Πειραιά, «Τζάνειο» Πειραιάς
Λέξεις Κλειδιά: Kαρκίνος παχέος εντέρου, βαθμός διαφοροποίησης, πρόγνωση, ογκογενετικοί μηχανισμοί
Αλληλογραφία: Π.Χ. Παπαγιώργης, Νεοσοίκων 35, 185 36 Πειραιάς • e-mail: ppapagiorg@teiath.gr

Γ. Σούλης, Ει. Αγγελιδάκη, Ε. Βελονάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια κατά τη διάρκεια των εθνικών προγραμμάτων πανδημικού εμβολιασμού έναντι του ιού της γρίπης Α/Η1Ν1 αφορούσε στην αποδοχή του πανδημικού εμβολίου από το κοινό και τελικά τον εμβολιασμό του πληθυσμού. Τα ποσοστά συμμετοχής κυμαίνονταν μεταξύ των διαφόρων χωρών, αλλά σε κάθε περίπτωση ήταν χαμηλότερα από τα προσδοκώμενα. Η κύρια αιτία περιορισμένης συμμετοχής που επισημάνθηκε, αφορούσε στην ελλειμματική, επιστημονικά τεκμηριωμένη, πληροφόρηση του κοινού αναφορικά με την ασφάλεια του εμβολίου και με την προστασία που παρείχε στον πληθυσμό. Ένα επιπλέον στοιχείο ήταν η περιορισμένης έκτασης συμμετοχή και εμπλοκή του ιατρικού κόσμου στην προώθηση του εμβολιασμού. Ως βασική πηγή ενημέρωσης ακόμα και των επαγγελματιών υγείας αναδείχθηκαν τα ΜΜΕ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται αναφορικά με τη διαμόρφωση στερεότυπων απόψεων σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού, και την καλλιέργεια κλίματος αμφισβήτησης του εμβολιαστικού προγράμματος. Πρακτικές λύσεις όπως η προώθηση του εμβολιασμού στον χώρο της εργασίας, ιδιαίτερα στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας και η ύπαρξη ευέλικτης μεταφερόμενης μονάδας εμβολιασμού φαίνεται ότι αυξάνουν τη συμμετοχή σε τέτοια προγράμματα. Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη ουσιαστικής ενημέρωσης του ιατρικού κόσμου, την ενεργό συμμετοχή αυτού σε τέτοιου είδους προγράμματα στα πλαίσια του δικτύου και των υποδομών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):207—213
Κέντρο Προέλευσης: Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Πανδημικός εμβολιασμός, γρίπη Α/Η1Ν1, αποφυγή, μη συμμόρφωση
Αλληλογραφία: Γ. Σούλης, Αντιόπης 30, 173 43 Άγιος Δημήτριος, Αθήνα • e-mail: geosoulis@yahoo.com

Δ.Ν. Μώρης, Ν.Σ. Μακρής, Σ.Ν. Ξενογιάννης, Σ.Η. Γεωργόπουλος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι χειρουργικές τεχνικές NOTES (natural orifice transluminal endoscopic surgery) και NOS (natural orifice surgery) έχουν πρόσφατα προσελκύσει την προσοχή εξαιτίας της δυνατότητάς τους να επιτρέπουν τη διεξαγωγή παραδοσιακών χειρουργικών επεμβάσεων εξ ολοκλήρου διαμέσου φυσιολογικών οπών. Παρά τον ενθουσιασμό για επεμβάσεις χωρίς ουλές και μετεγχειρητικές επιπλοκές από το χειρουργικό τραύμα, πρέπει να αξιολογηθούν η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των νέων αυτών χειρουργικών τεχνικών. Οι τεχνικές αυτές βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο εξέλιξης και χρειάζονται πιο προηγμένες τεχνολογίες, ώστε να επιτευχθούν αξιόπιστα αποτελέσματα και να υποσκελιστούν οι τεχνικές δυσκολίες. Κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιηθούν, σε κλινικό επίπεδο, μελέτες σε ανθρώπους για τον προσδιορισμό της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των τεχνικών NOTES/NOS. Μεταξύ αυτών των δημοσιευμένων προσεγγίσεων, η διακολπική προσπέλαση φαίνεται λιγότερο πολύπλοκη, διότι καταργεί ουσιαστικά τις ανησυχίες για διαφυγές και συρίγγια. Επιπλέον, η διακολπική προσέγγιση επιτρέπει χειρουργικές επεμβάσεις στην άνω κοιλία καθώς εξασφαλίζει καθαρό χειρουργικό πεδίο και μεγαλύτερη ευελιξία χειρισμών στα όργανα αυτής. Ο στόμαχος θεωρείται ένα από τα πιο ελπιδοφόρα «όργανα-στόχους» ως οδός προσπέλασης, διότι παρασκευάζεται και αναστομώνεται κατά το δοκούν με τη βοήθεια των σύγχρονων χειρουργικών κοπτοραπτών (staplers). Η παρούσα βιβλιογραφική ανασκόπηση μελετά την εφαρμογή των τεχνικών NOTES και NOS στην Γενική Χειρουργική και Ουρολογία, κυρίως μέσω της δια­κολπικής προσέγγισης, που είναι και η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη και μελετώμενη οδός προσέγγισης.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):214—220
Κέντρο Προέλευσης: Α΄ Χειρουργική Κλινική, ΠΓΝΑ «Λαϊκό», Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: NOTES, NOS, ενδοσκοπική, διακολπική, διαγαστρική, διεντερική, διαστοματική, θυρεο­ειδεκτομή
Αλληλογραφία: Σ.Ν. Ξενογιάννης, Ειρήνης 61 187 58, Κε­ρατσίνι, Αθήνα • e-mail: stksenogiannis@gmail.com

Κ. Μεράκου, Α. Παπαγιαννοπούλου, Μ. Χανιά, Α. Μπαρμπούνη, Δ. Α

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της μελέτης ήταν η εκτίμηση των πεποιθήσεων των γυναικών σε σχέση με τον καρκίνο του μαστού και τις προληπτικές εξετάσεις. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ Τριακόσιες γυναίκες από δύο νομούς της Νότιας Ελλάδας απάντησαν σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο, βασισμένο στο Μοντέλο Πεποιθήσεων για την Υγεία (Health Belief Model, HBM). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το 58% των γυναικών δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, το 53% συμφώνησε ότι θα μπορούσε να συμβεί και σε εκείνες επειδή εμφανίστηκε σε μια άλλη γυναίκα, το 46,7% απάντησε ότι νιώθουν πιο ευάλωτες απέναντι στη συγκεκριμένη ασθένεια καθώς μεγαλώνουν και το 33,3% είχε μια μοιρολατρική στάση απέναντι στην ασθένεια. Το 66% συμφώνησε ότι η πρόληψη μπορεί να σώσει ζωές, παρόλ’ αυτά, το 45,7% των γυναικών θεωρεί ότι δεν είναι σε θέση να κάνει αυτοψηλάφηση μόνη της. Το 49% βρίσκει επώδυνη τη μαστογραφία και το 51% επικίνδυνη, ενώ το 53% ντρέπεται κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας ή της ψηλάφησης από ειδικό. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το μοντέλο πεποιθήσεων για την Υγεία είναι χρήσιμο μεθοδολογικό εργαλείο για την εκτίμηση των πεποιθήσεων των γυναικών ως προς τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού και τη διαμόρφωση του περιεχομένου και των μεθόδων προγράμματος αγωγής υγείας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):221—228
Κέντρο Προέλευσης: Τομέας Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Aθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Προληπτικός έλεγχος, καρκίνος μαστού, εκτίμηση αναγκών, αγωγή υγείας
Αλληλογραφία: Κ. Μεράκου, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Λεωφ. Αλεξάνδρας 196, 115 21 Αθήνα • e-mail: kmerakou@esdy.edu.gr

Δ. Καραμπερόπουλος, Γ. Ανδρούτσος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Μελετήσαμε την Αγγλική μετάφραση της εργασίας του William Harvey, Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis in animalibus (1628), με σκοπό να διαπιστώσουμε αναφορές του στον Γαληνό και Αριστοτέλη. Εντοπίστηκαν 29 και 24 αναφορές αντίστοιχα. Οι γνώσεις τους για τη λειτουργία της καρδιάς και του αίματος, που είχαν μεταφρασθεί κατά τον 16ο αιώνα στα λατινικά, απετέλεσαν τη βάση των ερευνών του Harvey για την τεκμηρίωση με τα σχετικά πειράματά του της κυκλοφορίας του αίματος. Παράλληλα, διαπιστώνεται ο θαυμασμός του Harvey για τον Αριστοτέλη, όπως γράφει στο Ημερολόγιό του: “in my opinion he remains the great founder of what we know about living creatures”, και τον Γαληνό, τον οποίο μάλιστα αποκαλούσε «πατέρα των ιατρών». Μάλιστα έγραφε ότι συνέχιζε τις έρευνες των δύο αυτών αρχαίων συγγραφέων: “I want to believe until my dying day that my work continues that of Aristotle and Galen”. Οι διαπιστώσεις μας αυτές θα πρέπει να είναι γνωστές ιδιαίτερα στους σημερινούς έλληνες ιατρούς, όταν αναφέρονται στην κυκλοφορία του αίματος του William Harvey.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(4):229—234
Κέντρο Προέλευσης: Εργαστήριο Ιστορίας της Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Αριστοτέλης, Γαληνός, William Harvey, κυκλοφορία του αίματος
Αλληλογραφία: Δ. Καραμπερόπουλος, Μιλτιάδου 3, 145 62 Κηφισιά, Αθήνα • e-mail: karamber@otenet.gr

Ι. Κώστογλου-Αθανασίου (1), Κ. Ντάλλες (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ο υποθυρεοειδισμός (ΥΘ) είναι η πιο συχνή μορφή ορμονικής ανεπάρκειας. Διαιρείται ανάλογα με τον χρόνο έναρξης σε συγγενή και επίκτητο, και ανάλογα με το επίπεδο της ενδοκρινικής δυσλειτουργίας σε πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή και υποκλινικό ή κλινικό, με τη βαρύτερη μορφή να εκδηλώνεται ως μυξοιδηματικό κώμα. Οφείλεται συνήθως σε αυτοάνοση νόσο (χρόνια αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα) ή σε έλλειψη του θυρεοειδούς λόγω θυρεοειδεκτομής ή σε όγκους στην περιοχή της υπόφυσης-υποθαλάμου. Ο υποκλινικός ΥΘ έχει πολύ ήπια ή και καθόλου συμπτώματα. Ο κλινικός ΥΘ χαρακτηρίζεται κυρίως από αύξηση του βάρους, κόπωση, δυσανεξία στο ψύχος, βράγχος φωνής, ελάττωση μνήμης, υποθερμία, βραδυκαρδία, ξηρό και τραχύ δέρμα, και απόπτωση τριχών. Το μυξοιδηματικό κώμα αποτελεί την πιο ακραία μορφή του ΥΘ, στο οποίο παρουσιάζεται ανεπάρκεια πολλών οργάνων με αποτέλεσμα ο ασθενής να πέφτει σε κώμα. Εκτός από την εικόνα του κλινικού ΥΘ παρουσιάζεται κυρίως βραδυκαρδία, υποθερμία, διαταραχή της αναπνοής και εργαστηριακά, εκτός από τα ευρήματα του ΥΘ, αναιμία, υπονατριαιμία και υπογλυκαιμία. Η θεραπεία του ΥΘ γίνεται με τη χορήγηση θυροξίνης, η οποία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή επειδή η απορρόφησή της επηρεάζεται από νοσήματα του πεπτικού συστήματος και τη συγχορήγηση άλλων φαρμάκων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):95—109
Κέντρο Προέλευσης: (1) Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπε­νάκειο», ΕΕΣ, (2) Ιατρική Φυσική, Ιατρική Σχολή, Πανε­πιστήμιο Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Υποθυρεοειδισμός υποκλινικός και κλινικός, χρονία αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, μετά τοκετό θυρεοειδίτιδα, αντιθυρεοειδικά αντισώματα, μυξοιδηματικό κώμα
Αλληλογραφία: Ι. Κώστογλου-Αθανασίου, Κορινθίας 7, 115 26 Αθήνα • e-mail: ikostoglouathanassiou@yahoo.gr

Α. Βαλαβανίδης, Θ. Βλαχογιάννη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η διατροφή του ανθρώπου αποτελεί σημαντικό παράγοντα που σχετίζεται με τη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Πολυάριθμες επιδημιολογικές, κλινικές και βιολογικές μελέτες των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν ότι η ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, φυτικά έλαια, δημητριακά ολικής άλεσης, και φτωχή σε κρέας, ζωικά λίπη και αλκοολούχα ποτά έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε πολλά χρόνια νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών νοσημάτων, διάφορων μορφών καρκίνου, νευροεκφυλιστικών ασθενειών, του σακχαρώδη διαβήτη και της οστεοπόρωσης. Τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν αποδειχθεί ότι συμβάλλουν αποτελεσματικά στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων λόγω της παρουσίας μικροθρεπτικών ουσιών, όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες, αλλά ιδιαίτερα λόγω της πληθώρας αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών, αντιθρομβωτικών και αντικαρκινικών ουσιών που περιέχουν. Οι φυτοχημικές αυτές ουσίες είναι φλαβονοειδή, ισοφλαβονοειδή, φλαβανόνες, καροτενοειδή, θειούχες ενώσεις, ανθοκυανιδίνες και φυτοστερόλες. Ιδιαίτερα ευεργετικά για την υγεία του ανθρώπου έχουν αποδειχθεί ορισμένα λαχανικά, πολλά εκ των οποίων περιέχουν σημαντικές ποσότητες φυτοχημικών ουσιών με ισχυρή αντιοξειδωτική και αντικαρκινική δράση. Στην ανασκόπηση αυτή παρουσιάζονται οι ευεργετικές επιπτώσεις των φρούτων και των λαχανικών, με ιδιαίτερη έμφαση στις φυτοχημικές ουσίες με την ισχυρότερη θεραπευτική δράση, τους πιθανούς βιοχημικούς μηχανισμούς και τις επιδημιολογικές έρευνες που επιβεβαιώνουν τα σημαντικότερα αποτελέσματα στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):110—124
Κέντρο Προέλευσης: Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Aθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Φρούτα, λαχανικά, φυτοχημικές ενώσεις, φλαβονοειδή, αντιοξειδωτικές ουσίες, αντιφλεγμονώδεις ουσίες, αντικαρκινικές ουσίες
Αλληλογραφία: A. Βαλαβανίδης, Αγίας Σοφίας 26, 171 23 Νέα Σμύρνη, Αθήνα • e-mail: valavanidis@chem.uoa.gr

Α. Γρηγορίου (1), Π. Μπούρα (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την πλέον χημειοευαίσθητη μορφή καρκίνου του πνεύμονα. Αν και η θεραπεία είναι υποστηρικτική, επιλεγμένες ομάδες ασθενών μπορούν να ωφεληθούν από τη δεύτερης γραμμής χημειοθεραπεία μετά από αποτυχία της θεραπείας πρώτης γραμμής, πρόοδο νόσου μετά από μερική απάντηση ή υποτροπή μετά από πλήρη ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία πρώτης γραμμής. Ασθενείς με καλούς προγνωστικούς παράγοντες μπορούν να ευνοηθούν από την επανεισαγωγή του ίδιου σχήματος που είχε αρχικά χρησιμοποιηθεί. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα της τοποτεκάνης, είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με σισπλατίνη. Υπό ανάλυση βρίσκονται μελέτες ανταπόκρισης σε σχήματα με τοποτεκάνη ή ιρινοτεκάνη, σε συνδυασμό με ετοποσίδη, πακλιταξέλη, amrubicin ή γεμσιταβίνη. Οι ταξάνες έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί στον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα ως θεραπεία δεύτερης γραμμής, κυρίως σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες. Σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών, η amrubicin, μια ανθρακυκλίνη με ανασταλτική δράση στην τοποϊσομεράση II, έχει επίσης σημαντικό ποσοστό ανταπόκρισης. Το μέλλον ενδεχομένως να αποκαλύψει νέες στοχευμένες θεραπείες με παράγοντες που αναστέλλουν το πρωτεάσωμα, υποδοχείς της κινάσης της τυροσίνης, τη φαρνεσυλτρανσφεράση, τις πρωτείνες Bcl-2 ή αγγειογενετικά μονοπάτια. Παράδειγμα αποτελεί η μπεβασιζουμάμπη, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που προσκολλάται στον αυξητικό παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου. Υπό μελέτη βρίσκεται και η αποτελεσματικότητα των αναστολέων των μεταλλοπρωτεϊνασών.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):125—131
Κέντρο Προέλευσης: (1) Πνευμονολογική Κλινική, «Θεαγένειο» Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, (2) Γ΄ Πανε­πιστημιακή Παθολογική Κλινική, Ογκολογική Μο­νάδα, ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμο­να, δεύτερης γραμμής χημειοθεραπεία, υποτροπή
Αλληλογραφία: A. Γρηγορίου, Αρετούσας 38, 712 02 Ηρά­κλειο, Κρήτη • e-mail: annagrigoriou@yahoo.com

Κ. Ρόκα, Β. Παπαδάκης, Σ. Πολυχρονοπούλου

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Τα μειονεκτήματα της βιοψίας ήπατος επέτειναν την έρευνα για ανάπτυξη νέων, μη επεμβατικών τεχνικών εκτίμησης της ηπατικής ίνωσης. Έχει προταθεί ένα ευρύ φάσμα μεθόδων, που περιλαμβάνει τόσο τη μέτρηση της «σκληρότητας» του ηπατικού ιστού με τη χρήση transient elastography-διάμεσης ελαστογραφίας (ΔΕ) όσο και μετρήσεων ποικίλων ορολογικών δεικτών. Από τις ορολογικές μεθόδους, το Fibrotest έχει μελετηθεί και αξιολογηθεί περισσότερο ως προς τη βαρύτητα της ηπατικής ίνωσης. Η ΔΕ εμφανίζεται ως πολλά υποσχόμενη μέθοδος, έχει όμως αξιολογηθεί κυρίως σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C. Η συνεκτίμηση τόσο των ορολογικών δεικτών όσο και της ελαστογραφίας μπορεί να χρησιμεύσει ως πρώτης γραμμής προσέγγιση και εκτίμηση της ηπατικής ίνωσης, και να περιορίσει τη διενέργεια βιοψίας ήπατος στην πλειοψηφία των ασθενών με ηπατίτιδα C. Η ανωτέρω στρατηγική χρήζει περαιτέρω αξιολόγησης στους ασθενείς με ηπατίτιδα Β ή συλλοίμωξη με HIV- HCV ή με άλλες χρόνιες ηπατοπάθειες. Η διάμεση ελαστογραφία φαίνεται να μπορεί να αποτελέσει εξαίρετο εργαλείο για την πρώιμη ανίχνευση κίρρωσης και να έχει σημαντική προγνωστική αξία, όπως προκύπτει από την αυξανόμενη διεθνή βιβλιογραφία. Ως νέα, μη επεμβατική, μη χρονοβόρος μέθοδος απομένει να μελετηθεί και να αξιολογηθεί η αξία της τόσο σε ποικίλης αιτιολογίας ηπατοπάθειες στους ενήλικες όσο και στα παιδιά.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):132—140
Κέντρο Προέλευσης: Τμήμα Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, ΓΝ Παίδων «Η Αγία Σοφία», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Hπατική ίνωση, βιοψία ήπατος, ορολογικοί δείκτες, διάμεση ελαστογραφία (ΔΕ), fibrotest
Αλληλογραφία: Κ. Ρόκα, Τμήμα Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, ΓΝ Παίδων «Η Αγία Σοφία», Θηβών & Λιβα­δείας, 115 27 Αθήνα • e-mail: kleonikiroka@hotmail.com

Σ. Ζανάκης, Κ. Κόμης, Χ. Δενδρινός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Η θεραπευτική χορήγηση διφωσφονικών, είτε για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης είτε των οστικών μεταστάσεων, φαίνεται να μειώνει τη δυνατότητα των οστών των γνάθων να αντεπεξέλθουν στο ελάχιστο χειρουργικό τραύμα, αλλά ενδεχομένως και στη φυσιολογική λειτουργική καταπόνηση. Η προκύπτουσα επαγόμενη από διφωσφονικά οστεονέκρωση των γνάθων (ΟΝΓΔ), αποτελεί μια σοβαρή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη επιπλοκή, της οποίας ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός παραμένει άγνωστος.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):141—148
Κέντρο Προέλευσης: Τμήμα Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργι­κής, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Οστεονέκρωση, διφωσφωνικά, πρόληψη, αντιμετώπιση
Αλληλογραφία: Σ. Ζανάκης, Κλινική Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο», Λεωφ. Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα • e-mail: zanakisns@gmail.com

Α. Βιττωράκη,1 Μ. Δαρεμά,2 Ζ. Σκορδάκη,1 Ι.Σ. Ντόκου (1), Μ. Κα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
ΣΚΟΠΟΣ Η διατήρηση επαρκούς ανοσοκαταστολής είναι σημαντική στην επιτυχία της μεταμόσχευσης νεφρού αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί η παράμετρος καθορισμού της επάρκειας της ανοσοκατασταλτικής αγωγής. Σκοπός της μελέτης ήταν η εκτίμηση της ανοσολογικής ικανότητας ληπτών νεφρικού μοσχεύματος (ΛΝΜ) με τον έλεγχο των ενδοκυττάριων επιπέδων ΑΤΡ (iATP). ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ Τα επίπεδα iATP μετρήθηκαν σε 656 ΛΝΜ με σταθεροποιημένη νεφρική λειτουργία και σε 200 υγιείς αιμοδότες (OE). Δείγματα αίματος (n=1095) συγκεντρώθηκαν σε διάφορα χρονικά διαστήματα από τη μεταμόσχευση και τα επίπεδα iATP (ng/mL) μετρήθηκαν σε ενεργοποιημένα in vitro CD4+ T-κύτταρα με μέθοδο Cylex Immuknow. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Αν και η μέση τιμή iATP ήταν χαμηλότερη σε ΛΝΜ συγκριτικά με τους OE (P<0,001), παρατηρήθηκε σημαντική επικάλυψη μεταξύ των ομάδων (72,2% και 75%, αντίστοιχα) στις μέτριες ανοσολογικές απαντήσεις (iATP=226–524 ng/mL). Τα επίπεδα iATP συσχετίσθηκαν αρνητικά με την ηλικία (P<0,001) και τον χρόνο στην αιμοκάθαρση (P<0,007), και θετικά με τον χρόνο από τη μεταμόσχευση (P<0,001). Ασθενείς υπό FK506 είχαν χαμηλότερα επίπεδα iATP σε σχέση με εκείνους που ελάμβαναν κυκλοσπορίνη (P=0,012). Τα επίπεδα iATΡ ξεχώρισαν ασθενείς με διαφορετική ανοσολογική ικανότητα αλλά δεν συσχετίσθηκαν με απόρριψη ή λοίμωξη. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η μέθοδος δεν φαίνεται να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράμετρος ρύθμισης της ανοσοκαταστολής αλλά θα μπορούσε να δώσει πληροφορίες για τη λειτουργία ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων ή σχημάτων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(3):149—158
Κέντρο Προέλευσης: (1) Ανοσολογικό Τμήμα & Εθνικό Κέντρο Ιστοσυμβατό­τητας, ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς», (2) Νεφρολογικό Τμή­μα & Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Νεφρού, ΠΓΝΑ «Λαϊκό», (3) Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ε­ρευ­νών, Ακαδημία Αθη­νών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Μεταμόσχευση νεφρού, Cylex, CD4+T-κύτταρα, ATP
Αλληλογραφία: Α. Ινιωτάκη, Δαβάκη 34, 174 55 Άλιμος, Αθήνα • e-mail: a.iniotaki@gna-gennimatas.gr

Μ. Μιχαηλίδη, Π. Κληρίδης, Κ. Νικολαΐδης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ένα από τα ιατρικά προβλήματα που σχετίζονται με τη θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η στυτική δυσλειτουργία. Πέρα από την άμεση σύνδεσή τoυ με εκλυτικά παθογενή και ψυχογενή αίτια, ο ρόλος των β-αναστολέων είχε κριθεί στη συνείδηση ασθενών και θεραπόντων ως καθοριστικός για την πρόκληση του προβλήματος. Το παρόν άρθρο φιλοδοξεί, βάσει της τελευταίας βιβλιογραφίας, να τροποποιήσει τη θέση αυτή, και να αποδείξει ότι η στυτική δυσλειτουργία δεν δημιουργείται από τη χρήση του φαρμάκου αλλά ουσιαστικά από τη φύση και πιο συγκεκριμένα από το ενδοθηλιακό υπόστρωμα των πολυπαραγοντικών καρδιαγγειακών νοσημάτων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):15—20
Κέντρο Προέλευσης: Καρδιολογικό Τμήμα, ΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Στυτική δυσλειτουργία, β-αναστολείς, καρδιαγγειακή νόσος, δυσλειτουργικό ενδοθήλιο
Αλληλογραφία: Μ. Μιχαηλίδη, Αχαΐας 4, 115 23 Αμπε­λόκηποι, Αθήνα • e-mail: mamihail@yahoo.gr

Κ. Κοτζάμπαση (1), Π. Καζαμίας (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Υπάρχουν σήμερα ισχυρές ενδείξεις ότι τα προβιοτικά, όπως και τα πρεβιοτικά και ο συνδυασμός τους, τα συμβιοτικά, προκαλούν ευεργετικές μεταβολές στην εντερική χλωρίδα του ανθρώπου. Η γνώση αυτή πηγάζει από έναν τεράστιο αριθμό πειραματικών εργασιών που τεκμηριώνουν τα οφέλη τους, αλλά και από ένα όχι ευκαταφρόνητο αριθμό κλινικών μελετών που καταδεικνύουν τον θεραπευτικό και/ή τον προφυλακτικό ρόλο κάποιων στελεχών σε πολλές χρόνιες και οξείες καταστάσεις, όπως οι ιογενείς διάρροιες, η διάρροια από αντιβιοτικά, η διάρροια ταξιδιωτών και αυτή από Clostridium difficile, η γαστρίτιδα από Ηelicobacter-pylori, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, η κίρρωση του ήπατος και η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ακόμη, υπάρχουν αρκετές κλινικές μελέτες σε χειρουργικούς ασθενείς με διάφορες παθήσεις, όπως και σε πολυτραυματίες για την πρόληψη των λοιμώξεων και της σήψης. Αυτή η ανάλυση έχει σκοπό να αναδείξει τις πλέον σημαντικές κλινικές μελέτες με σκοπό να γίνει σαφής η μέχρι σήμερα γνώση για τη χρήση και τα οφέλη των προβιοτικών στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη. Αν και τα προβιοτικά προωθούνται ποικιλοτρόπως από τους ειδικούς στη διατροφή, χρειάζονται ακόμη και άλλες καλά σχεδιασμένες προοπτικές μελέτες με μεγάλους αριθμούς ασθενών, ώστε να καταδειχθεί επιστημονικά και να εδραιωθεί οριστικά ο προληπτικός και θεραπευτικός τους ρόλος σε κάθε νόσο ξεχωριστά.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):21—41
Κέντρο Προέλευσης: (1) Α΄ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική, ΑΠΘ, Νοσοκομείο «ΑΧΕΠΑ», Θεσσαλονίκη, (2) Aναισθησιολογικό Τμήμα & ΜΕΘ, 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη
Λέξεις Κλειδιά: Προβιοτικά, πρεβιοτικά, συμβιοτικά, πρόληψη, θεραπεία
Αλληλογραφία: Κ. Koτζάμπαση, Α΄ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική, ΑΠΘ, Νο­σοκομείο «ΑΧΕΠΑ», Θεσσαλονίκη, Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονική • e-mail: kakothe@yahoo.com

Ά. Πεφάνης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Σκοπός της παρούσας βραχείας αναφοράς είναι η παρουσίαση του σχήματος εμβολιασμού των ενηλίκων, ανά εμβόλιο και ηλικιακή ομάδα. Προς τούτο, παρουσιάζονται οι πρόσφατες (2010) οδηγίες της Αμερικανικής Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) και της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, καθώς και μερικά νεότερα δεδομένα για τη χρήση των εμβολίων στους ενήλικες. Τα δεδομένα αφορούν στους εμβολιασμούς έναντι του τετάνου, της διφθερίτιδας, του κοκκύτη, του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (HPV), της ανεμευλογιάς, της ιλαράς, της παρωτίτιδας, της ερυθράς, της γρίπης, του πνευμονιοκόκκου, του μηνιγγιτιδοκόκκου, της ηπατίτιδας Α και της ηπατίτιδας Β.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):42—48
Κέντρο Προέλευσης: Παθολογική Κλινική, ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Ενήλικες, εμβολιασμός
Αλληλογραφία: Ά. Πεφάνης, Λεωφ. Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα • e-mail: pefan1@otenet.gr

Μ. Ματτέ (1), Ε.Γ. Βελονάκης (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) είναι μια πολύπλοκη πολυγονιδιακή διαταραχή, όπου ποικίλες γενετικές παραλλαγές απαιτούν την ταυτόχρονη παρουσία περιβαλλοντικών και συμπεριφορικών παραγόντων για την εμφάνιση της νόσου. H ραγδαία αύξηση του επιπολασμού και της επίπτωσης του ΣΔ2 τα τελευταία χρόνια, δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τη γενετική προδιάθεση, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των νέων περιπτώσεων της νόσου φαίνεται να οφείλεται στις αλλαγές του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος. Ισχυρό αιτιολογικό παράγοντα της νόσου αποτελεί η χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονώδης διαδικασία που οφείλεται κυρίως σε διατροφικούς παράγοντες, στο υπερβάλλον σωματικό βάρος, την κεντρικού τύπου παχυσαρκία, το κάπνισμα και την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Τα τελευταία χρόνια η αναγνώριση και κατανόηση επιπρόσθετων παραγόντων κινδύνου εμφάνισης του ΣΔ2, τροποποιήσιμων και μη, όπως είναι η κατάθλιψη, ο υποσιτισμός της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη με την επακόλουθη περιορισμένη ενδομήτρια ανάπτυξη και συγκεκριμένα μικροθρεπτικά συστατικά, καθώς και η ταυτοποίηση των υπεύθυνων γονιδίων, αποτελούν σημαντικό εργαλείο στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη της νόσου, μέσα από την εφαρμογή αποτελεσματικών και αποδοτικών παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής, τόσο σε κλινικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):49—59
Κέντρο Προέλευσης: (1) Γενικό Νοσοκομείο Αιγίου, Αίγιο, (2) Τμήμα Νοσηλευ­τικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστή­μιο Αθηνών, Αθήνα
Λέξεις Κλειδιά: Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, παχυσαρκία, φλεγμονώδης διαδικασία, διατροφικοί παράγοντες κινδύνου, διατροφικές παρεμβάσεις
Αλληλογραφία: Μ. Ματτέ, Τρικόρφου 20, 121 36 Περιστέρι Αθήνα • e-mail: mattemargarita@yahoo.gr

I. Σκόνδρας (1), A. Πουπάλου (1), O. Αχιλλέως (2), O. Ζέρβα (3),

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
ΣΚΟΠΟΣ Οι ορθοπρωκτικές ανωμαλίες (ΟΑ) αποτελούν μια σπάνια συγγενή διαμαρτία με συχνότητα εμφάνισης 1 στις 4–5000 γεννήσεις. Η οπίσθια οβελιαία ορθοπρωκτοπλαστική (PSARP) αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη χειρουργική αντιμετώπιση ασθενών με ατρησία ορθού. Σκοπός της μελέτης είναι η καταγραφή του λειτουργικού αποτελέσματος τουλάχιστον 10 χρόνια μετά τη χειρουργική αποκατάσταση, σε σχέση με την ταξινόμηση κατά Krickenbeck, όπως και η καταγραφή της ποιότητας ζωής των παιδιών με ΟΑ. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ Η λήψη των πληροφοριών από 27 παιδιά, 19 αγόρια και 8 κορίτσια, έγινε έπειτα από την ανάλυση λεπτομερών ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν από τους ασθενείς είτε τηλεφωνικώς είτε κατά την επίσκεψή τους στο νοσοκομείο. ΑποτελΕσματα Ανατομία κατά Krickenbeck: Τρία παιδιά χωρίς συρίγγιο, 9 με περινεϊκό, 10 με ορθοουρηθρικό, 3 με ορθοπροδρομικό και 2 με ορθοκυστικό συρίγγιο. Όλοι οι ασθενείς αντιμετωπίστηκαν με PSARP ή limited PSARP. Οχτώ παιδιά (80%) με περινεϊκό συρίγγιο είχαν πλήρη εγκράτεια. Από τα κορίτσια με προδρομικό συρίγγιο εγκράτεια επιτεύχθηκε σε 2 ασθενείς (66%). Τρίτου βαθμού δυσκοιλιότητα παρατηρήθηκε σε 1 περίπτωση. Στην ομάδα ασθενών με ορθοουρηθρικό συρίγγιο, 60% απέκτησαν πλήρη εγκράτεια. Δυσκοιλιότητα τρίτου βαθμού παρατηρήθηκε σε 1 παιδί. Από τους ασθενείς με ορθοκυστικό συρίγγιο κανείς δεν έχει πλήρη εγκράτεια. Συμπερασματα Η πρόγνωση των ασθενών με ΟΑ εξαρτάται άμεσα από τη σοβαρότητα της δια­μαρτίας. Η υιοθέτηση της ταξινόμησης επιτρέπει την ομοιόμορφη καταγραφή, εκτίμηση και σύγκριση των λειτουργικών αποτελεσμάτων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):60—64
Κέντρο Προέλευσης: (1) Α΄ Παιδοχειρουργικό Τμήμα, (2) Β΄ Παιδοχειρουργικό Τμήμα, (3) Τμήμα Κλινικής Διαιτολογίας, Νοσοκομείο Παί­­δων Αθηνών Π & Α Κυριακού, Αθήνα, (4) Τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας, ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Θεσ­σαλονίκη
Λέξεις Κλειδιά: Ορθοπρωκτικές ανωμαλίες, εγκρά­τεια, διαχρονική παρακολούθηση
Αλληλογραφία: Ι. Σκόνδρας, Ήβης 11, 152 34 Χαλάνδρι, Αθήνα • e-mail: skondras@yahoo.gr

Γρ. Τσουκαλάς (1), Ι. Τσουκαλάς (2)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Οι αρχαίοι ιατροί εφαρμόζοντας τον ηλεκτρισμό στη Θεραπευτική, χρησιμοποιούσαν μια ζωντανή ηλεκτρική συσκευή, το ψάρι «νάρκη» (torpedo fish, κοινώς μουδιάστρα, μαρμαιρούσα, προκαλεί 100 ηλεκτρικές εκκενώσεις/min). Η νάρκη ανήκει στην οικογένεια Torpedinidae της τάξης Raiiformes που περιλαμβάνει 40 είδη. Με σκοπό την καταγραφή των γνώσεων περί ηλεκτρισμού στην Αρχαία Ελλάδα, έγινε η αποδελτίωση των έργων αρχαίων συγγραφέων. Οι Αριστοτέλης, Θαλής και Θεόφραστος γνώριζαν αρκετά περί μαγνητισμού. Ο Σκριβώνιος Λάργος, αλλά και οι Πλίνιος και Διοσκουρίδης χρησιμοποιούν τη «νάρκη» σε πληθώρα ιατρικών εφαρμογών που περιλαμβάνει τις αρθρίτιδες, τη ρήξη του σπλήνα, τη γέννα και τις κεφαλαλγίες. Ο Γαληνός επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της μεθόδου επί των κεφαλαλγιών.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):65—68
Κέντρο Προέλευσης: (1) ΑΟΝΑ, «Ο Άγιος Σάββας», Αθήνα, (2) Ιδιώτης Ιατρός, Χανιά, Κρήτη
Λέξεις Κλειδιά: Θαλής, αρχαίοι έλληνες, ηλεκτρισμός, «νάρκη», κεφαλαλγία
Αλληλογραφία: Γ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι, Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr

Π. Δημητριάδης, Α. Δημητριάδου (1), Γρ. Τσουκαλάς (2), Χ. Ψυλλάκη (3)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:
Περισσότερα από 100 χρόνια πριν λειτούργησε στην περιοχή Ιπποδρόμιο της Θεσ­σαλονίκης άσυλο φρενοπαθών. Η πρώτη ημερομηνία ίδρυσης του φρενοκομείου αναφέρεται το 1912, όταν ο τότε νομάρχης Θεσσαλονίκης αποφασίζει την ίδρυση φρενοκομείου, χωρίς όμως η απόφασή του αυτή να έχει συνέχεια. Τελικά, το 1917, ιδρύεται το πρώτο δημόσιο ψυχιατρείο, ως «Άσυλο φρενοβλαβών», στην περιοχή της πλατείας Βαρδαρίου, μία από τις κακόφημες περιοχές της Θεσσαλονίκης. Το 1925, μετά από τις επίπονες ενέργειες μιας Αγγλίδας ονόματι Patisson, θεσπίσθηκε ο πρώτος οργανισμός του νοσοκομείου. Ακολουθεί μία σειρά θέσπισης νέων οργανισμών, η ίδρυση δύο Πανεπιστημιακών κλινικών, η κατασκευή εξωνοσοκομειακών συνεταιριστικών εργασιοθεραπευτικών μονάδων και η ενασχόληση με νέους κλάδους της ιατρικής, όπως η Ψυχογηριατρική. Σήμερα, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης εκσυγχρονισμένο προσφέρει τις υπηρεσίες του για τη θεραπεία των νοσούντων ψυχών. Τα ψηλά τείχη με περίφραξη, που στο παρελθόν γκετοποίησαν τους πάσχοντες από ψυχική νόσο, δεν υπάρχουν πλέον.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Περιοδικότητα: Ιατρική 2011, 99(1–2):69—72
Κέντρο Προέλευσης: (1) ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ», Θεσσαλονίκη, (2) ΑΟΝΑ «Ο Ά­γιος Σάββας», Αθήνα, (3) Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσ­σαλο­νίκης, Θεσσαλονίκη
Λέξεις Κλειδιά: Ψυχιατρείο, Θεσσαλονίκη, Pa­tisson, Κουρέτας, εργασιοθεραπεία
Αλληλογραφία: Γρ. Τσουκαλάς, Κόνωνος 62–64, 116 33 Παγκράτι Αθήνα • e-mail: gregorytsoucalas@yahoo.gr